ތަވްހީދު ފޮތުން ...........

 ﷲ ތަޢާލާ ޙަރާމްކުރެއްވި އެއްޗެއް ނުވަތަ ކަމެއް ޙަލާލުކުރުމުގައާއި، ޙަލާލުކުރެއްވި އެއްޗެއް ނުވަތަ ކަމެއް ޙަރާމްކުރުމުގައި ޢިލްމުވެރިންނަށާއި ވެރީންނަށް ކިޔަމަންވެއްޖެމީހާ، ފަހެ ﷲ ފިޔަވައި އެބައިމީހުން ރައްބުންތަކެއް (އަޅުކަންކުރާ ފަރާތްތަކެއް) ކަމުގައި ހަދައިފި ވާހަކަ ނަންގަނެވިގެންވާ ބާބު.

---

قال ابن عباس: "يوشك أن تنزل عليكم حجارة من السماء، أقول: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم، وتقولون: قال أبو بكر وعمر"

މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ابن عباس ވިދާޅުވިއެވެ. "އަހުރެން މިބުނަނީ رسول الله صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ. (ހަމަބުނާއިރަށް) ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަބުނަނީ أبو بكر رضي اللّـه عنه އާއި عمر رضي اللّـه عنه ވިދާޅުވިއެވެ. (މިގޮތަށް ތިޔަބައިމީހުންގެ ޙާލަތުވަނީނަމަ) ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް އުޑުން ހިލަވެހުން ކައިރިވެގެންވެއެވެ."

އަދި إمام أحمد بن حنبل رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ. "ޙަދީޘްގެ سند އާއި ޙަދީޘް ޞައްޙަކަން އެނގުމަށްފަހުގައި ވެސް سفيان الثوريގެ ރައުޔު އިޚްތިޔާރު ކުރާ މީހުންނާއިމެދު އަހުރެން އަޖައިބުވަމެވެ." އަދި اﷲ ވަޙީކުރައްވަނީވެސް މިފަދައިންނެވެ.

"فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ" (النور:63)

މާނައީ: "رسول الله صلى الله عليه وسلمގެ ޙުކުމްފުޅާ ޚިލާފުވާމީހުން، އެބައިމީހުންނަށް ފިތުނައެއް ނުވަތަ ވޭންދެނިވި ޢަޛާބެއް އަތުވެދާނެކަމަށް، ބިރުވެތިވާހުށިކަމެވެ."

ފިތުނައިގެ މުރާދަކީ ކޮބައިކަން ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެގޭހެއްޔެވެ؟ އޭގެ މުރާދަކީ ޝިރުކެވެ. މީހަކު ކީރިތި ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلمގެ ޙަދީޘްފުޅެއް ރައްދުކޮށްފިނަމަ، އޭނާގެ ހިތަށް ބާޠިލްކަންވަދެ، އޭނާ ހަލާކުވެދިއުން އެކަށީގެންވެއެވެ.

މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި عدي بن حاتمގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم މިއާޔަތް ކިޔަވައި ވިދާޅުވަނިކޮށް އެކަލޭގެފާނު އެއްސެވިއެވެ.

"اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا إِلَهاً وَاحِداً لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ" (التوبة:31)

މާނައީ: "އެބައިމީހުން (އަހުލުކިތާބީން) އެބައިމީހުންގެ ޢިލްމުވެރިންތަކާއި، އަޅުވެރިންތަކާއި މަރިޔަމް عليها السلامގެ ދަރި މަސީޙް (އެބަހީ ޢީސާ عليه السلام)، ﷲ ފިޔަވައި ރައްބުންތަކެއް ކަމުގައި ހަދައިފިއެވެ. އެކަމަކު އެންމެ އިލާހަކަށް އަޅުކަން ކުރުމަށް މެނުވީ އެބައިމީހުންނަށް އަމުރުކުރެވިގެންނުވެއެވެ. އެކަލާނގެއީ، އެކަލާނގެ ފިޔަވައި ޙައްޤު އިލާހަކު ނުވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެބައިމީހުން އެކުރާ ޝިރުކުތަކުން އެކަލާނގެ ހުސްޠާހިރުވަންތަވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ."

عدي بن حاتم رضي اللّـه عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "އަހުރެން ކީރިތި ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަށް ދަންނަވައިފީމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އަހުރެމެން އެޢިލްމުވެރިންނަށާއި އަޅުވެރިންނަކަށް އަޅުކަމެއް ނުކުރަމުއެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ. اﷲ ތަޢާލާ ޙަލާލު ކުރެއްވިކަމެއް އެބައިމީހުން ޙަރާމް ކުރުމުން ތިޔަބައިމީހުން އެކަން ޙަރާމްކަމެއް ކަމުގައި ނުދެކެންހެއްޔެވެ؟ އަދި اﷲ ތަޢާލާ ޙަރާމްކުރެއްވިކަމެއް އެބައިމީހުން ޙަލާލުކުރުމުން ތިޔަބައިމީހުން އެކަން ޙަލާލުކަމެއްކަމުގައި ނުދެކެންހެއްޔެވެ؟ އަހުރެން ދަންނަވައިފީމެވެ. ނޫނެކެވެ. އެކަން އެގޮތަށް ދެކެމުއެވެ. ދެން ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުންނަށް އަޅުކަން ކުރުމަކީ އެއީއެވެ."  (مسند أحمد وسنن الترمذي)

މިބާބުން ނެރެވުނު މައްސަލަތައް:

1.     ނޫރު ސޫރަތުގެ 63 ވަނަ އާޔަތުގެ ތަފްސީރު.

2.     ތައުބާ ސޫރަތުގެ 31 ވަނަ އާޔަތުގެ ތަފްސީރު.

3.     عدي بن حاتم رضي اللّـه عنه އިންކާރުކުރެއްވި ޢިބާދަތުގެ މުރާދުގެ މައްޗަށްވާ تنبيه (އެބަހީ ޢިބާދަތުގެ މުރާދަކީ ހަމައެކަނި ޢަދިއްޔު رضي اللّـه عنه ވިސްނެވިގޮތެއްނޫނެވެ. އަދި ކިއެއްތަ! ޢިބާދަތުގެ މާނަ އެއަށްވުރެ ތަނަވަސްވެގެންވެއެވެ.)

4.     (މީހަކު މަޤާމުގެ ގޮތުން ނުވަތަ ޢިލްމީ ގޮތުން ކިތަންމެ މަތިވެރިކަމުގައި ވީނަމަވެސް رسول الله صلى الله عليه وسلمގެ ޙަދީޘްފުޅުގެ ކުރިމަތީގައި އެމީހެއްގެ ބަހަކަށް ޢަމަލެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. މިކަމުގައި) عبدالله بن عباس رضي اللّـه عنهما، أبوبكر رضي اللّـه عنه ، އާއި  عمر رضي اللّـه عنهގެ މިސާލު ޖެއްސެވުން. އަދި الإمام أحمد رحمه الله، سفيان الثوري رحمه اللهގެ މިސާލުޖެއްސެވުން.

5.     މިއަދު ޙާލަތު ބަދަލުވެގެން ގޮސްފައިވަނީ މިހާހިސާބަށެވެ. މިއަދު މީސްތަކުންކުރެ ގިނަމީހުން ދެކޭގޮތުގައި ރާހިބުންނަށް އަޅުކަން ކުރުމަކީ އެންމެ މާތް ޢަމަލެވެ. އަދި އެޢަމަލަށް ވަލީވެރިކަމޭވެސް ކިޔެއެވެ. އަދި ޢިލްމުވެރިންނަށް އަޅުކަންކުރުމަކީ އެބައިމީހުން ދެކޭގޮތުގައި ޢިލްމާއި ފިޤުހެވެ. ދެން އެންމެ ފަހުން ޙާލަތު ބަދަލުވެގެން ދިޔައީ ﷲ ފިޔަވައި، ޞާލިޙުންގެ ތެރެއިން ނުވާ މީހުންނަށްވެސް އަޅުކަން ވެވޭ ހިސާބަށެވެ. އަދި އެހެން ގޮތަކަށް ބުނާނަމަ ޖާހިލުންނަށް އަޅުކަން ވެވޭ ހިސާބަށެވެ.

ﷲ ތަޢާލާގެ ޙުކުމްފުޅުތަކާއި ޚިލާފަށް ޙުކުމްތައް ހަދައި، އެއަށް ޙުކުމް ކުރުމަކީ މުރުތައްދުވެ ދީނުން ބޭރުވާނޭ ކަމެކެވެ.

"كتاب التوحيد"

ﷲ ތަޢާލާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވެއެވެ.

"أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالاً بَعِيداً" (النساء: 60)

މާނައީ: "ކަލޭގެފާނަށް ބާވައިލެވުނު ފޮތަށާއި ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ބާވައިލެވުނު ފޮތްތަކަށް އީމާންވެގެންވާކަމަށް ދަޢުވާކުރާ ބަޔަކު ކަލޭގެފާނު ދެކެވަޑައި ނުގަންނަވަމުތޯއެވެ؟ އެބައިމީހުންގެ މައްސަލަ ޠާޣޫތަށް ހުށައަޅައި ޠާޣޫތުލައްވައި ޙުކުމް ކުރުވުމަށް އެބައިމީހުން އެދެތެވެ. އެކަމަކު އެބައިމީހުންނަށް އަމުރުކުރެވިގެންވަނީ އެ ޠާޣޫތަށް ކާފަރުވުމަށެވެ. އަދި ޝައިޠާނާ އެދެނީ އެބައިމީހުން ދުރުވެގެންވާ މަގުފުރެދުމަކުން މަގުފުރައްދައިލުމަށެވެ."

އަދިވެސް އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.

" وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً * فَكَيْفَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ثُمَّ جَاءُوكَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا إِحْسَاناً وَتَوْفِيقاً" (النساء: 61-62)

މާނައީ: "އަދި އެބައިމީހުންނަށް، ﷲ ގެ ފޮތަށާއި رسول الله صلّى الله عليه وسلّم ގެ އަރިހަށް (ޙުކުމްކުރުމަށްޓަކައި) އަންނާށޭ ބުނެވިއްޖެ ހިނދު މުނާފިޤުން ކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން މޫނު އަނބުރައިލާތަން ކަލޭގެފާނަށް ފެނިލައްވާނެއެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުން ކުރި ޢަމަލުތަކުގެ ސަބަބުން އެބައިމީހުންނަށް މުޞީބާތެއް ޖެހިއްޖެ ހިނދު އެބައިމީހުންގެ ޙާލު ކިހިނެއްވާނެ ބާވައެވެ! ދެން އެބައިމީހުން ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އައިސް ﷲ ގަންދީ ހުވާކުރާ ޙާލު ބުނާނެތެވެ. (މީސްތަކުންގެ މެދުގައި) ޞުލްޙައަށާއި ހަމަޖެހުމަށް މެނުވީ އަހުރެމެން ނޭދެމުއެވެ."

އަދިވެސް އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.

"وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِي الأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ" (البقرة: 11)

މާނައީ: "އަދި އެބައިމީހުންނަށް، ބިންމަތީގައި ފަސާދަ ނުކުރާށޭ ބުނެވިއްޖެހިނދު އެބައިމީހުން ބުނާނެތެވެ. އަހަރުމެންނަކީ ހަމައެކަނި އިސްލާޙުކުރާ މީހުންނެވެ."

އަދިވެސް އެކަލާނގެ ވަހީކުރައްވާފައިވެއެވެ.

" وَلا تُفْسِدُوا فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَطَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ" (الأعراف: 56)

މާނައީ: "އަދި ތިޔަބައިމީހުން ބިންމަތީގައި، އެބިންމަތި އިޞްލާޙުވުމަށްފަހު، ފަސާދަނުކުރާށެވެ. އަދި ﷲ އަށް (އެކަލާނގެ ޢަޛާބަށް) ބިރުވެތިވެ، (އެކަލާނގެ ރަޙްމަތަށް) އެދޭޙާލު ދުޢާކުރާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ގެ ރަޙްމަތްފުޅު އިޙުސާންތެރިންނާ ކައިރިވެގެންވެއެވެ."

އަދިވެސް އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.

" أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ" (المائدة: 50)

މާނައީ: "އެބައިމީހުން އެއެދެނީ ޖާހިލިއްޔަތުގެ ޙުކުމަށްހެއްޔެވެ؟ އަދި (ﷲ އަށް) ޔަޤީންކުރާ ބަޔަކަށް ﷲ އަށްވުރެ، ޙުކުމްކުރުމުގެގޮތުން ހެޔޮވެގެންވަނީ ކާކުހެއްޔެވެ؟"

މާތްﷲ ރުއްސުންލެއްވި عبدالله بن عمر ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން رسول الله صلّى الله عليه وسلّم ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ.

"لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يَكُونَ هَوَاهُ تَبَعاً لِمَا جِئْتُ بِهِ" (قال النوري: حديث صحيح، رويناه في كتاب الحجّة بإسناد صحيح)

މާނައީ: "ތިޔަބައިމީހުންކުރެ އެކަކުވެސް، އެމީހަކު ހިތްއެދޭ ހުރިހާކަމެއް ތިމަންކަލޭގެފާނު ގެނެސްދެއްވި ޝަރީޢަތާ ތަބާވެއްޖައުމަށް ދާންދެން، އީމާންވިކަމުގައި ނުވެއެވެ." الإمام النووي -رحمه الله- ވިދާޅުވިއެވެ. މިއީ ޞައްޙަ ޙަދީޘްފުޅެކެވެ. އަދި كتاب الحُجَّة ގައި މިޙަދީޘްފުޅު ޞައްޙަ ސަނަދާއިއެކު އަހުރެންނާ ހަމައަށް ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ.)

އަދި إمام شعبي -رحمه الله- ވިދާޅުވިއެވެ. "މުނާފިޤަކާއި ޔަހޫދީއެއްގެ މެދުގައި އަރާރުމެއްހިނގިއެވެ. މިހެން މިކަން ހިނގުމުން ޔަހޫދީކަލޭގެ ބުނެފިއެވެ. އަހުރެމެންގެ މިމައްސަލައިގެ ފައިސަލާ ކުރެއްވުމަށްޓަކައި ދާނީ މުޙައްމަދުގެފާނުގެ އަރިހަށެވެ. އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން އެކަލޭގެފާނު ރިޝްވަތު ނުހިއްޕަވާކަން މީނާއަށް އެގެއެވެ. މުނާފިޤުކަލޭގެ ބުނެފިއެވެ. އަހުރެމެންގެ މިމައްސަލައިގެ ފައިސަލާ ކުރުވުމަށްޓަކައި ދާނީ ޔަހޫދީންގެ ގާތަށެވެ. އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން އެބައިމީހުން ރިޝްވަތު ހިފާކަން މީނާއަށް އެގެއެވެ. ދެން ކޮންމެއަކަސް މިދެމީހުން އެންމެފަހުން އިއްތިފާޤުވީ މައްސަލައިގެ ފައިސަލާ ކުރުވުމަށްޓަކައި ބަނޫޖުހައިނާގެ ބުރަންމާނީއެއްގެ ގާތަށް ދިއުމަށެވެ. ދެންފަހެ މިއާޔަތްބާވައި ލެއްވިއްޖެއެވެ. "أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ......" (النساء: 60) (أخرجه ابن جرير الطّبري)

އަދި ބައެއް ޢިލްމު ވެރިން ވިދާޅުވިއެވެ. "މިއާޔަތް ބާވައިލެވުނީ (މައްސަލައެއްގައި) އަރައިރުންވީ ދެމީހުންނާބެހޭގޮތުންނެވެ. ފަހެ އެދެމީހުންކުރެ އެކަކު ބުނެފިއެވެ. އަހަރުމެންގެ މިމައްސަލަ ހުށައަޅާނީ ރަސޫލާގެ އަރިހަށެވެ. އަނެކަކު ބުނެފިއެވެ. އަހަރުމެންގެ މައްސަލަ ހުށައަޅާނީ (ޔަހޫދީންގެ ސަރުދާރު) كعب بن أشرف އަށެވެ. (ދެންފަހެ، މައްސަލައާއި ބެހޭގޮތުން رسول الله صلّى الله عليه وسلّم ފައިސަލާކުރެއްވުމަށްފަހު އެދެމީހުންކުރެ އެކަކު އެކަލޭގެފާނުގެ ފައިސަލާއަށް ނުރުހުމުން) ދެން އެންމެ ފަހުން މިދެމީހުން عمر ގެފާނަށް މައްސަލަ ހުށައަޅައިފިއެވެ. އަދި އޭގެ ތެރެއިން އެކަކު މައްސަލަ ހިނގިގޮތުގެ ވާހަކަ عمر ގެފާނަށް  ރަނގަޅަށް ކިޔައިދީފިއެވެ. ފަހެ، رسول الله صلّى الله عليه وسلّم ގެ ފައިސަލާއަށް ނުރުހުނު މީހާއަށް ޢުމަރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ކަންތައް ހިނގައި ދިޔައީ އޭނާ އެބުނިގޮތަށް ހެއްޔެވެ؟ މީނާ ބުނެފިއެވެ. އާއެކެވެ. ހަމައެހެން ބުނުމާއެކު ޢުމަރުގެފާނު އޭނާގެ ކަރުގައި ކަނޑިން ޖައްސަވައި އޭނާ ޤަތުލުކޮށްލައްވައިފިއެވެ." (أخرجه الثّعلبي)

                  

_____________________________________________________

ނޯޓް: މިލިޔުމަކީ شيخ الإسلام محمد بن عبد الوهاب ގެ "كتاب التوحيد"ގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާ، (ޝެއިޚް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް، ޅ.ނައިފަރު، ކުރައްވާފައިވާ ތަރުޖަމާ) އިން ނަގާފައިވާ ލިޔުމެކެވެ.