އަލްއިމާމް އަޙްމަދު ބިން ޙަންބަލް

ދުވަސްވަރަކީ ޢައްބާސީ ޚިލާފަތުގެ ރަން ދުވަސްތަކެވެ. ފިކުރުގެ ދެފަރާތަކީ ނައްޞުގައި ހިފަހައްޓައި އޭގެ ބޭރުފުށަށް އީމާންވެ، ސިކުނޑިން ޤިޔާސްކުރުން، ކޮންމެހެން ކުރަން ޖެހިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި މެނުވީ ދޫކޮށްލައިފައިވާ ފިކުރީ ވިސްނުމަކާއި، ވިސްނުމާއި ހޯދުމާއި ޤިޔާސްކުރުމުގައި ބުއްދި އެކީ ދޫކޮށް ބާރުވެރިކުރުވާފައިވާ ފިކުރީ ވިސްނުމެކެވެ. ފުރަތަމަ ފިކުރުގެ ރާއިދުންނަކީ، ޙަދީސުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. އެބޭފުޅުންގެ ފަހަތުގައި ޢާންމުންގެ ގިނަ މީސްތަކުން ތިބޫއެވެ.

 ދެވަނަ ވިސްނުމުގެ އަހުލުވެރިންނަކީ މުޢުތަޒިލާއިންނާއި އެހެނިހެން ފަންނުތަކުގެ ޢިލްމުވެރިންނެވެ. ދެލަޝްކަރުގެ ދެމެދުގައި ކުރެވޭ ހަނގުރާމައަކީ ފިކުރީ ހަނގުރާމައެކެވެ. އެހަނގުރާމައިގެ މައިދާނަކީ މިސްކިތްތަކާއި ދަރުސްދޭ މަޖިލިސްތަކެވެ. ހަތިޔާރަކީ ޙުއްޖަތްތަކާއި ބުރުހާނެވެ. ޚަލީފާ މައުމޫނު، ވެރިކަމުގެ ޝާނާއި ޝައުކަތާ ޙަވާލުވެވަޑައިގަންނަވަންދެނެވެ. ދެން ފެނުނީ ދެވަނަ ފިކުރާގެ ޒަޢީމު ޚަލީފާގެ އަރިސް ބޭފުޅެއްކަމުގައި ހިމެނުނުތަނެވެ. އަދި ދައުލަތުން ރައްޔިތުންގެ މައްޗަށް ދެވަނަ ފިކުރާ މަޖުބޫރުކުރުވި މަންޒަރެވެ. އެހެސާބުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ތާރީޚުގައި މިޙުނާގެ ގޮތުގައި މަޝްހޫރުވި ދަތިކަން އުންމަތަށް ޖެހުނެވެ. މިޙްނާގެ މާނައަކީ އިމްތިޙާނެވެ.

މިޙުނާގެ ވާހަކަތައް ކިޔައިލާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އަޅުގަނޑަށް ތިންކަމެއް ފެނި، އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ޢަޖައިބުވުމަކުން ހައިރާންވެ އަޖައިބުވާން ޖެހިދެއެވެ.

މިތިންކަމުގެ ތެރެއިން ފުރަތަމަކަމަކީ މުޢުތަޒިލާގެ ވިސްނުންތޫނުކަމާއި ބަހަށް ކުޅަދާނަވުމާއި، އުނގެނި ދަސްކުރުމުގެ ތަނަވަސްކަމާއެކު، އަދި އެއުރެންގެ ޒަޢީމު އިބްނު އަބީދުއާބުގެ ވިސްނުންފުޅުގެ ތޫނުކަމާއި ފިކުރުގެ ތަނަވަސްކަމާއެކު، މީސްތަކުންގެ މެދުގައި އެއުރެންގެ ރައުޔަ ގަދަކަމުން ފެތުރުމަށް ރުހެވުނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ އެއުރެންގެ ހަރުދަނާ ބުއްދިތައް އެކަމަށް ޖާގަ ދިނީ ކިހިނަކުންތޯއެވެ؟

ދެވަނަކަމަކަށް ޢައްބާސީ ރަސްރަސްކަލުންކުރެ އެންމެ ވިސްނުންފުޅު ތޫނު، ޒަމާނުގެ ޢިލްމުތަކުގެ ތެރެއިން ނަކަލުވެގެން އައި ޢިލްމުތަކަށާއި، ތަރުޖަމާ ކުރެވުނު ޢިލްމުތަކަށް އެންމެ ކުޅަދާނަ ބޭފުޅާކަމުގައި ވެހުންނަވައި، ޚަލީފާ މައުމޫނު، މީސްތަކުންގެ މައްޗަށް ގަދަކަމުން ފިކުރެއް މަތިކުރެވިދާނެކަމަށް ހީފުޅުކުރެވުނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ އަދި ފިކުރީ މިނިވަންކަމުގެ މައްޗަށް ޢުދުވާނެއް ހިންގެވުމަށް ރުހިވަޑައިގަތީ ކިހިނަކުންހެއްޔެވެ؟ ރަސްކަލަކަށް މީސްތަކުން އެބައިމީހުންގެ ގެތަކުން ނުކުތުމަށް މަޖުބޫރުކުރެވިދާނެއެވެ. ނުވަތަ އެބައިމީހުންގެ ހެދުންތައް ބަދަލުކުރުމަށް މަޖުބޫރުކުރެވިދާނެއެވެ. އެކަމަކު ހިތުގެ އަޑިން ޤަބޫލުކޮށްފައިވާ ހަމަތަކަކުން ނުކުމެ، ފިކުރު ބަދަލުކުރުމަށް މަޖުބޫރެއްނުކުރެވޭނެއެވެ.

ތިންވަނަކަމަށް ފާހަގަވީ މިހައިބޮޑު ކޯޅުމެއް އުފެދުނު މައްސަލައަކީ މިވަރުގެ ސަމާލުކަމެއް ބޭނުންވާ މައްސަލައެއް ނޫންކަމުގައިވުމެވެ. އެއީ ދީނުގެ ރުކުންތަކުގެ ތެރެއިން ރުކުނެއްވެސްނޫނެވެ. އަދި އެކަމެއް ހޯދައި ބެލުމަށް މާތްﷲ އަމުރުކުރެއްވި ކަންކަމުގެ ތެރެއިން ކަމެއްވެސް ނޫނެވެ. އެމައްސަލައަކީ ޤުރުއާނަކީ މާތްﷲގެ މަޚުލޫޤެއްތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ ކުރެވުނު ސުވާލެވެ.

މިޙުނާ ފެށިގެންއައީ ޚުރާސާންގެ ބިމުން މައުމޫނުގެ ސިޓީއެއް ބަޣުދާދުގައި ހުރި މައުމޫން އިސްކުޅަ އަމީރަށް އައުމުންނެވެ. އެސިޓީގައިވަނީ ޤާޟީންނާއި ޢިލްމުވެރިން ޖަމާކުރުމަށެވެ. އަދި އެއުރެން ކުރެން ޤުރުއާނާމެދު އެއީ މަޚުލޫޤެއްކަމުގައި ބުނުމަށް އެދުމަށެވެ. އެފަދައިން ނުބުނެއްޖެ މީހަކު މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށެވެ. އެއިން އެއްވެސް ބޭފުޅަކީ އެރައުޔައަށް ތަބާވެވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅުން ތަކެއް ނޫނެވެ. އެހެނަސް އިންސާނީ ބަލިކަށިކަމާއި މަޤާމަށް ލޯބިކުރައްވާ މިންވަރުގެ ސަބަބުން އެގޮތާ އެއްބަސްވެވަޑައިގަތީއެވެ.

އެއަށްފަހު މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި އެންމެ ބޮޑެތި މުޙައްދިސުންގެ ގޮތުގައި މަޝްހޫރުވެވަޑައިގަތް ބޭފުޅުންނަށް އެރައުޔަ ހުށަހަޅުއްވައިފިއެވެ. އެބޭކަލުން ދެކޮޅު ހައްދަވައިފިއެވެ. އެހިސާބުން މައުމޫން ބާރުގެ ބޭނުންކުރެއްވީކީ ނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެއުރެންގެ ބަލިފައިކަމުގައިވާ ނުކުތާގައި ހިއްޕެވީއެވެ. އެއީ މިޒަމާނުގެ ގިނަ ޢިލްމުވެރިންގެވެސް ބަލިފައެވެ. އެބޭކަލުންގެ ބަސްފުޅުތަކާއި ޢމަލުތަކާ ފުށުއަރާ އެރުމެވެ. ނުޙައްޤުން ހޯއްދެވި ފައިސާއެވެ. ޒާތީ ސިޔަރަތުގައި ޖެހިފައިހުރި ދަމިލައެވެ. މިފަޟީޙަތްތައް ފާޅުކުރައްވާނެކަމަށް އިންޒާރުދެއްވުމުން ބިރުން ގިނަ ބޭކަލުން އެއްބަސްވެވަޑައިގެންފޫއެވެ.

ބާކީ ތިއްބެވީ އެންމެ ހަތަރު ބޭކަލުންނެވެ. އެއިން ބޭކަލެއްގެ ފަސްމަންޒަރު ކިލަނބުވެފައިނެތީތީ އެގޮތުން އިންޒާރު ދެއްވައިގެން ކަމެއް ނުވިއެވެ. ދެން އަދަބު ދެއްވަން ފެއްޓެވީއެވެ. ހަރުކަށި އަދަބުތަކެވެ. އަނިޔާއެވެ. ޖަލުތަކުގައި ދަގަނޑުގެ ހިލަހިލާތަކުން އެބޭފުޅުން ކަސްތޮޅު އެޅުވުނެވެ. އެކި ޒާތްޒާތުގެ ވޭން ދެނެވި ޢަޒާބުތައް ދެވުނެވެ. އެންމެ ފަހުން އެއިގެ ތެރެއިން ދެބޭފުޅުން އެރައުޔައާ އެއްބަސްވެވަޑައިގެންފިއެވެ. ބާކީ ތިއްބެވީ އަޙްމަދު ބިން ޙަންބަލްއާއި މުޙައްމަދުބިން ނޫޙެވެ. އެހިސާބުން މައުމޫން އަމުރުކުރެއްވީ އެދެބޭކަލުން އޭނާގެ އަރިހަށް ޙާޟިރުކުރުމަށެވެ. ޚުރާސާންގެ ބިމަށެވެ. (ޚުރާސާނަކީ އަފްޣާނުގެ ރަށެކެވެ.)

އެބޭކަލުން ޚުރާސާނަށް ފޯރާވަޑައިގަތުމުގެ ކުރިން މައުމޫނު ނިޔައުވެއްޖެއެވެ. އަދި ދަތުރުގެ މަގުމަތީގައި އުސްތާޛު އިބްނު ނޫޙު މާތްﷲގެ ޙަޟްރަތަށް ދަތުރުކުރައްވައިފިއެވެ. ބާކީ ހުންނެވީ އިމާމް އަޙްމަދު ގިނިކަންޏާއެވެ.

އިހުގައި ޢިލްމުވެރިންކުރެ ގިނަ ބޭކަލުންނާއި ޢާންމުންގެ ބޮޑު ބައިގަނޑު ހިމެނުނީ މުޙައްދިސުންނާއެކުގައެވެ. އެހެނަސް މައުމޫނު (ވެރިކަން) އަނެއް ލަޝްކަރާ (މުޢުތަޒިލާއިންގެ ލަޝްކަރާ)، ބާރާއި މުދަލާއެކު، ގުޅިވަޑައިގަތުމުން، އޭނާގެ ފަހަތުން އެދުންވެރިކަމުގައި ނުވަތަ ބިރުން ޢިލްމުވެރިންކުރެ ގިނަ ބަޔަކު ދެވަނަ ލަޝްކަރާ ގުޅުނީއެވެ. ސާބިތުކަންމަތީ ބާކީވެވަޑައިގެން ގިނިކަންޏާ ހުންނެވީ އިމާމް އަޙްމަދެވެ. ބޮޑުވެގެންވީ ލަޝްކަރެއްގެ މޫނުމައްޗަކީ އެކަލޭގެފާނު ކަމުގައިވެއްޖެއެވެ. ހަމައެކަނި އެކަލޭގެފާނެވެ. މަސްރަޙުގައި ތެދުވެވަޑައިގެން ހުންނެވިއެވެ. ހުރިހާ އަލިކަމެއް އެކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް އެޅިގެން ދިޔައެވެ. ހުރިހާ ނަޒަރެއް އެކަލޭގެފާނާ ދިމާލަށް ހުއްޓުނެވެ. އެކަލޭގެފާނާ ދެކޮޅަށް ތެދުވެވަޑައިގަތީ ޚަލީފާއެވެ. އެޚަލީފާގެ އަރިހުގައިވީ ވެރިންނާއި ޚަޒާނާތަކާއި ބާރުވެރިކަމާއެކުގައެވެ. މުޙައްދިސުންގެ ލަޝްކަރަށް ނަޞްރު ލިބުން އެކަލޭގެފާނުގެ ސާބިތުކަމުގެ މައްޗަށް ހުއްޓިއްޖެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ބަލިކޮށްލެވިއްޖެނަމަ، މުޙައްދިސުންގެ ލަޝްކަރު އެކީ ހަލާކުވެ، މުޢުތަޒިލީންނަށް ބާރުވެރިކަން ލިބިދާނެއެވެ.

ޢާންމު ރައްޔިތުން ދަންނައެވެ. އެއުރެން ތިބީ، ކޮންމެ ޒަމާނެއްގައިވެސް ޢާންމުން ތިބޭ ގޮތުގެ މަތީގައެވެ. ހިތްތައްވަނީ ޙައްޤުގެ ޢިލްމުވެރިންނާ އެކީގައެވެ. އެކަމަކު ކަނޑިތައްވަނީ ބާޠިލުގެ އަމީރުންނާއެކުގައެވެ.

ދެންވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތީ މުޢުތަޞިމެވެ. އޭނާއަކީ ހަށިގަނޑުން ވަރުގަދަ މީހެކެވެ. ސިންގާއަކާ ބަނޑު މުސާރައަށް ހިއްޕަވައިން ކުރިހޯއްދެވުމީ އުދަގޫކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު ޢިލްމުގައި ބަލިކަށި މީހެކެވެ. އެއްވެސް މީހަކާ ޖަދަލުކޮށް ކުރި ހޯދުމީ އޭނާއަށް ކުރެއްވޭނެކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އޭނާގެ އަޚު މައުމޫނަށް ނުލާހިކު ލޯބިކުރެއްވިއެވެ. އަދި މައުމޫނަކީ އެންމެ މަތީ މިސާލުކަމުގައި ދެކުނެވެ. މައުމޫނު ހިންގެވި މަގުގައި ހިންގަވަން ފެއްޓެވިއެވެ. އެހެނަސް އެކަމުގައި ހަރުކަށިވިއެވެ. އަދި އިންތައް ފަހަނައަޅައި ހިނގައްޖެއެވެ.

ދެންވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތީ މުޢުތަޞިމެވެ. އޭނާއަކީ ހަށިގަނޑުން ވަރުގަދަ މީހެކެވެ. ސިންގާއަކާ ބަނޑުމުސާރައަށް ހިއްޕަވައިން ކުރިހޯއްދެވުމީ އުދަގޫކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު ޢިލްމުގައި ބަލިކަށި މީހެކެވެ. އެއްވެސް މީހަކާ ޖަދަލުކޮށް ކުރި ހޯދުމީއޭނާއަށް ކުރެއްވޭނެކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އޭނާގެ އަޚު މައުމޫނަށް ނުލާހިކު ލޯބިކުރެއްވިއެވެ. އަދި މައުމޫނަކީ އެންމެ މަތީ މިސާލުކަމުގައި ދެކުނެވެ. މައުމޫނު ހިންގެވި މަގުގައި ހިންގަވަން ފެއްޓެވިއެވެ. އެހެނަސް އެކަމުގައި ހަރުކަށިވިއެވެ. އަދި އިންތައް ފަހަނައަޅައި ހިނގައްޖެއެވެ.

ޖަލުގައި އިމާމް އަޙުމަދު އެތައްދުވަސްތަކެއް ހޭދަކުރެއްވިއެވެ. ނިކަމެތިކަމުގެ ހުރިހާ ކަމެއް އައިސް ކުރިމަތިވެއްޖެއެވެ. އެއާއެކު އެކަލޭގެފާނު ވެވަޑައިގަތީ އަޅުކަމުގައި ދެމިހުންނަވާ، މާތްﷲގެ ޒިކުރު ހިތްމަތްޗަށް ޙާޟިރުކުރައްވާ ބޭކަލެއްކަމުގައެވެ. ޖަލުގެ އަހުލުވެރިންނާއިގެން އިމާމްވެ ނަމާދުކުރައްވައެވެ. ދަގަނޑުގެ ކަސްތޮޅުތަކަކުން ބަންދުވެވަޑައިގެންހުންނަވާ ޙާލުކޮޅުގައެވެ. މުޢުތަޞިމު އޭނާގެ އަޢުވާނުންގެ ތެރެއިން ޤާއިދުންނާއި ޢިލްމުވެރިން އެކަލޭގެފާނާ ޖަދަލުކުރުމަށް ފޮނުވައެވެ. ﷲގެފޮތުން ނުވަތަ އެކަލާނގެ ރަސޫލާގެ ސުންނަތުން ދަލީލެއް ލިބިވަޑައިނުގަންނަވާ ހިނދަކު ބަޙުސްކުރައްވުމަށް ނުވަތަ އެއްބަސްވެވަޑައިގަތުމާ ދެކޮޅު ހައްދަވައެވެ.

އެއަށްފަހު އެކަލޭގެފާނު މުޢުތަޞިމްގެ ދަރުބާރަށް ގެންދެވުނެވެ. އޭނާގެ ކުރިމަތީގައި ބަޙުސްކުރިއަށް ގެންދެވުނެވެ. އެކަލޭގެފާނު ދެމިހުންނެވީ އިސްވެދެންނެވުނު ޖަވާބު ދެއްވުންމަތީގައެވެ. (ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުން ދަލީލެއްނެތްހައި ހިނދަކު ބަޙުސެއްވެސް ނުކުރައްވާނެކަމަށާއި، އަދިއެއްބަސްވެވަޑައި ނުގަންނަވާނެކަމަށް ވިދާޅުވުންމަތީގައެވެ.) މަޤާމްތަކާއި ހަދިޔާ ދިނުމުގެ ވާހަކަތައް ދައްކައިގެން ދަހިކުރަން ނުވަތަ ޒާތްޒާތުގެ އަދަބުތަކާއި ވޭނީ ޢަޒާބުގެ ވާހަކަތަކުން ބިރުދައްކަން އެބައިމީހުން މަސައްކަތްކުރެއެވެ. އެއިން އެއްކަމަކުންވެސް އެކަލޭގެފާނަށް އަސަރެއްނުކުރެއެވެ.

ނުބައިކަމުގެ ދަންނަބޭކަލުން އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އަތުވެއްޖައޫއެވެ. އެބައިމީހުން އައީ ތުޤުޔާގެ ބާބުގެ ތެރެއިންނެވެ. (ތުޤުޔާއަކީ ޤަބޫލުކުރާ ގޮތާ ޚިލާފުގޮތް ފައުޅުކުރުމެވެ.) އެބައިމީހުން ބުނެއެވެ. އަހަރުމެންގެ ކުރިންއައި މީހުންވެސް ކީހުން ކީހައިލެވިއްޖެއެވެ. ބައެއްފަހަރު އެކަލޭގެފާނު ހުރަގެއަށް ބިރުވެތިވަޑައިނުގަންނަވާކަން ފައުޅުކުރައްވައެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ގޭގެ ޙާލު ހުރަގޭގެ ޙާލަށްވުރެ ވަކި ރަނގަޅެއްނޫނެވެ. މަރަށްވެސް ބިރުވެތިވެވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. ޝަހީދުވުމަކީ އެކަލޭގެފާނުގެ އެދުންފުޅެވެ. އުންމީދެވެ. އެހެންނަމަވެސް ތަޅާފާނެތީ އެކަލޭގެފާނު ބިރުވެތިވެވަޑައިގަންނަވައެވެ. އެއީ ތެޅުމުގެ ސަބަބުންހިތްވަރުފުޅުއެލި، ލިބިވަޑައިގަންނަވާ ވޭނެއްގެ ސަބަބުން އެބައިމީހުންގެ(މުޢުތަޒިލާއިންގެ) ރައުޔައާ އެއްބަސްވެވަޑައިގެންނެވިދާނެތީއެވެ.

ބިރުވެތިވެވަޑައިގަތީ އެކަލޭގެފާނުގެ ނަފްސުފުޅުގެ މައްޗަކަށް ނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޤަބޫލުކުރައްވާ ފިކުރާގެ މައްޗަށެވެ. ހިފަހައްޓަވާ ހަމައިގެ މައްޗަށެވެ. ޖަލުގައި އެކަލޭގެފާނާ އެކުގައި ހުރި ވަގަކު އެކަލޭގެފާނުގެ ގާތުގައި ބުންޏެވެ. ތިމަންގައިގައި ވިހި ފަހަރެއްގެ މަތިންތަޅައިފިއެވެ. ހުރިހާ ފަހަރެއްގައި ޖެހި އެތިފަހަރުތަކުގެ ޢަދަދު ހާހަކަށްއަރާނެއެވެ. ދުނިޔެއަށްޓަކައި އަހުރެން އެތަޙައްމަލުކުރީމެވެ. ﷲގެމަގުގައި އެތިފަހަރުތަކެއް ތަޙައްމަލުކުރުމަށް ތިބާ ޖެހިލުންވަނީތޯއެވެ؟ އެއީ ދެތިން އެތިފަހަރެކެވެ. ފަހަކުން އިޙުސާސެއް ނުކުރެއްވޭނެއެވެ. މިބަސްތަކުގެ ސަބަބުން އެކަލޭގެފާނަށް ތެޅުމުގެ ކަންތައް ލުއި،ފަސޭހަކަމެއްކަމުގައި ވެގެން ހިގައްޖެއެވެ.

އެކަލޭގެފާނު އެއްބަސްކުރުމުގައި މުޢުތަޞިމް ނުކުޅެދުންތެރިވެ، ނާކިޔާބުވީ ހިނދު،ޢަޒާބު ދިނުމުގެ އާލަތް އުފުލައިފިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ހަށިކޮޅާ ދިމާލަށްއެއްލައި، އެއިން އެކަލޭގެފާނުގެ ގައިގައި ތަޅައިގެންފިއެވެ. ފުރަތަމަ އެތިފަހަރާއެކު އެކަލޭގެފާނުގެ ކޮނޑުކޮޅުހުޅުން ނެއްޓުނެވެ. އެކަލޭގެފާނު ބުރިކަށިފުޅުން ލޭފޮދު އޮހެރެން ފެށިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ދަމުންމުޢުތަޞިމް ބުނެފިއެވެ. އޭ އަޙުމަދެވެ. ތިމަންމެންގެ މިބަހާ އެއްބަސްވެމިހެން ބުނާށެވެ. އެއިރުން ކަލޭގެފާނުގެ މިނިވަންކުރާނީ ތިމަންނަގެދެއަތުންނެވެ. އަދި އެވެނި މިވެނި އެއްޗެއް ދެއްވާނަމެވެ. ދެއްވާނަމެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވަމުންގެންދެވީ އެދިވަޑައިގަންނަވަމުން ދިޔައީ އާޔަތެއް ނުވަތަ ޙަދީސެއް ގެނައުމަށެވެ.

އެހިނދު ޖައްލާދަށް މުޢުތަޞިމު އަމުރުކުރިއެވެ. ގަދައަށް ތަޅާށެވެ. އެހެން ނަހަނދައިފިނަމަ، ﷲ ކަލޭގެ އަތް ވަކިކުރައްވާނެއެވެ. އިތުރު އެތިފަހަރެއް ޖައްލާދު ޖަހައިފިއެވެ. އިމާމް އަޙުމަދުގެ ހަށިކޮޅުން މަސްތައްކުދިކުދިވެ، ހަށިކޮޅާ ވަކިވެގެން ފައިބައެވެ.

މުޢުތަޞިމު އެކަލޭގެފާނަށް ބުންޏެވެ. ތިބާގެ ނަފްސު މަރައިލަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ތިބާގެ އެކުވެރިންކުރެ ތިޔަގޮތަށް ކަންކުރެއްވީ ކޮން ބޭކަލެއްހެއްޔެވެ؟

ޚަލީފާގެޖަމާޢަތުގެ ތެރެއިން، އަލްމަރުވަޛީ ނަމަކަށް ކިޔުނު ޢިލްމުވެރިޔަކު އެކަލޭގެފާނަށް ދަންނަވައިފިއެވެ. މާތްﷲ އަންނަނިވި ފަދައިން ވަޙީކުރައްވާފައިނުވޭ ހެއްޔެވެ؟ (ولاتقتلواأنفسكم) މާނައީ: ތިޔަބައިމީހުންގެ ނަފްސުތަށް ކަތިނުލާށެވެ. އިމާމް އަޙުމަދު ވިދާޅުވިއެވެ. އޭ މަރުވަޛީއެވެ. ދޮރުން ބޭރަށްނުކުމެ ފެންނަ އެއްޗެއް ނިކަން ބަލައިލަބަލާށެވެ. މަރުވަޛީ ގަނޑުވަރުގެ ގޯތި ތެރެއަށް ނުކުމެވަޑައިގެން ބައްލަވައިފިއެވެ. މާތްﷲ ފިޔަވައި އެހެންފަރާތަކަށް ޢަދަދު އެގިގެންނުވާ ޖަމާޢަތެއްގެ ބައަކު އެދޮރުގެ ކުރިމަތީގައި ތިއްބެވެ. އެބައިމީހުންކުރެ،މަރުވަޛީ އައްސަވައިފިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން މިތަނުގައި ތިކުރަނީކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުން ދަންނަވައިފިއެވެ. އަޙުމަދު ދެއްވާޖަވާބެއް ދުށުމަށްފަހު ލިޔުމަށް އިންތިޒާރުކުރަނީއެވެ.

އަނބުރާ މަރުވަޛީ ވަޑައިގަތުމުން އަޙުމަދު ވިދާޅުވިއެވެ. އަހުރެން މިއެންމެންމަގުފުރައްދަންވީ ހެއްޔެވެ؟ ނޫނެކެވެ. މަރައިލިޔަސް އެމީހުން މަގުފުރައްދާމީހެއްކަމުގައި ވެވަޑައިނުގަންނަވާނަމެވެ.

ބައެއްމުނާފިޤުން މުޢުތަޞިމު އަރިހުގައި ދަންނަވައެވެ. ޚަލީފާއެވެ. އަވީގައިރޯދައަށް ހުންނަވާ ޙާލު ނުހުންނަވާށެވެ. އެމީހުން ބިރުގަންނަނީ ރޯދައަށްއަވީގައި ރަސްގެފާނު ހުންނެވެމުންނެވެ. އެއީ މުޢުތަޞިމުގެ ގަދަބަދަވިކަމާ އެކުގަވެސްމެއެވެ. ނިކަމެތި މުސްކުޅި ޝައިޚުގެ މަސްތައްވަކިވެ، ވެރެމުންދާއިރު އެކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ބިރުވެތިވުމެއްނެތެވެ.

ތުރުކީގެ ޤާއިދު عجيف ކަނޑިއެއް ހިފައިގެންހުރެ ބުނެއެވެ. ކަލޭގެފާނު މިއެންމެންގެ މައްޗަށް ގަދަވާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟

އެކަލޭގެފާނުގެކިބައިން އެއްބަސްވެވަޑައިގަތުމުގެ ލަފްޒެއް ހޯދުމަށްނުކުޅެދުންތެރިވުމުން، އަނެއްކާވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ ގައިގައި ތެޅުމަށްޖައްލާދުންނަށް އަމުރުކޮށްފިއެވެ.

އެއިންއެކަކު އައިސް އެކަލޭގެފާނުގެ ގައިގައި ދެއެތިފަހަރު ޗާބޫކުންޖެހުމަށްފަހު ފަހަތަށް ޖެހިލައެވެ. އަނެކަކަށް ޖާގަ ދެމުންނެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ދެކޮނޑުކޮޅު ހުޅުން ވަކިވެއްޖައުމަށް ދާނދެނެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ބުރަކަށިފުޅު އެކީ ތެތްވެ، ލެއިން ތަތްތެޅި، ރަތްކުލައިންފޮރުވިއްޖައުމަށް ދާންދެނެވެ.

އެކަލޭގެފާނުގެ ހެދުންކޮޅުގެ ކަމަރު ނެއްޓި، ޢައުރަ ކަޝްފުވެދާނެކަމަށް ހީވެއްޖައުމަށްދާނދެނެވެ. އެހިނދު އެކަލޭގެފާނުގެ ދެތުންފަތްޕުޅުޙަރަކާތްކޮށްލިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ހެދުން ހުރިތަނަށް ހުއްޓުނީ ދެނެވެ. އެކަމާމެދު ސުވާލުދެންނެވުމުން އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު މާތްﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދެންނެވީމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަށް މިހުރެވެނީ ޙައްޤުގެ ގޮތުގައި ކަމުގައި ވަނީނަމަ، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެޢައުރަ ކަޝްފުވިޔަ ނުދެއްވާނދޭވެ!

އެކަލޭގެފާނުގެމަރުގެ ކުރިމައްޗަށް ހުށަހެޅެއްޖެއުމަށްދާންދެން ކެތްތެރިވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަވެއްޖެނަމަ، ޢާންމުންއިންޤިލާބުކުރަން ފަށާފާނެތީ މުޢުތަޞިމު ބިރުވެތިވެވަޑައިގަތެވެ. ތެޅުންހުއްޓާލުމަށް އަމުރުކުރުމަށްފަހު، އިމާމް އަޙުމަދު އެކަލޭގެފާނުގެއަހުލުވެރިންނަށް ރައްދުކުރައްވައިފިއެވެ. އަށާރަ މަސްދުވަސް ޖަލުގަޔާއި އަދަބުތަކުގެ ތެރޭގައި ހޭދަކުރެއްވުމަށްފަހުގައެވެ. އެދުވަހުއެކަލޭގެފާނަށް ފަރިއްކޮޅެއް ނުވަތަ ފެންފޮދެއް ދިނުމަށް އެކަލޭގެފާނުގެއަހުލުވެރިން އެދިވަޑައިގަތެވެ. އެކަމަކު އިމާމް އަޙުމަދު އެކަމާ ދެކޮޅުހެއްދެވިއެވެ. ރޯދައަށް ހުންނެވުމަށް ގަދައެޅުއްވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ނުކުމެވަޑައިގަތުމާއެކު، މުޢުތަޞިމަށް މަޢާފުކުރެއްވިކަން އިޢުލާންކުރެއްވިއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގައި ތެޅިތަނަށް ޙާޟިރުވިއެންމެނަށް ޢަފޫކުރެއްވިއެވެ. ތެޅި ތެޅުމުގެ ނިޝާންތައް އެކަލޭގެފާނުގެކިބައިގައި ދެމިހުއްޓެވެ. އަދި މިދުނިޔެއާ އަލްވަދާޢުކިޔުއްވުމާ ހަމައަށް،އެކަލޭގެފާނުގެ ކޮނޑުކޮޅު ވަކިވެފައިވާ ޙާލުގައި ދެމިހުއްޓެވެ.

މުތަވައްކިލުގެޒަމާނުގައި މެނުވީ، މިޙުނާގެ ކަންކަން ފުރިހަމައަށް ނުހުއްޓެއެވެ. ޙަޤީޤަތުގައިވެސް އެއީ މިޙުނާއެކެވެ. އިމްތިޙާނެކެވެ. މީހުންގެ އަޚުލާޤާއިއީމާންކަމާއި ފިރިހެންވަންތަކަމުގެ އިމްތިޙާނެކެވެ. މިއިމްތިޙާނުން ކާމިޔާބުވެވަޑައިގަތީ އަދި މިތާރީޚީ ޢާލަމީ އިމްތިޙާނުން އެއްވަނަކާމިޔާބުކުރެއްވީ އިމާމް އަޙުމަދުބިން ޙަންބަލްއެވެ. ބުއްދިން ޙުކުމްނުކުރެވޭނެކަންކަމުގައި ބުއްދި އިސްކުރުމާ ދުރުވިނަމަ، މުޢުތަޒިލާއަށްކާމިޔާބުވި މީހުންގެ ތެރޭގައި އެއުރެން ހިމެނުނީހެވެ. އަލުން މިފިކުރަށްއިސްލާމީ ފިކުރީ ސާޙަތަށް އިޢާދަނުވެވޭނެއެވެ. އެއީ އޭގެ މޭވާގެ ހިތިކަންއަޅުގަނޑުމެންގެ އަރުތެރެއިން ފިލައިގެން ނުދާތީއެވެ.

އަދިއާޚިރަތުގައި މާތްﷲ އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އިމާމް އަޙުމަދުގެ މަންޒިލްމަތިވެރިވެފައި ޤަދަރު ބޮޑުވެގެންވާނެއެވެ. މާތްﷲ އެކަލޭގެފާނަށް ރަޙުމަތްލައްވާށިއެވެ. އާމީން