12:00 AM
الله سبحانه وتعالىއަކީ އެއްކައުވަންތަ އިލާހުކަމާއި، ޚަލްޤުކުރެއްވުމާއި ރިޒުޤުދެއްވުމުގައި އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، އެކަލާނގެ ފިޔަވައި ޙައްޤުވެގެން އަޅުކަމެއްވެވޭ އިލާހަކު ނުވާކަންމުގެ މައްޗަށް ހެކި ލިބޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި:1) الفطرة ފިޠުރަތު
2) الشرع ޝަރުޢީ ދަލީލުތައް
3) العقل ބުއްދީގެ ދަލީލުތައް
4) الحس. ޙިއްސީ ދަލީލުތައް
މިބަޔާންކުރި ކަންތައްތަކުން، ތައުޙީދުގެ ތިންބައިގެ މައްޗަށް ދަލީލު ނުވަތަ ހެކިލިބެއެވެ. ތައުޙީދުގެ ތިންބަޔަކީ އެކުވެ ގުޅިލާމެހިފައިވާ ތިންބައެވެ. އެތިން ބައިންކުރެ ބަޔަކަށް އިންކާރު ކުރުމަކީ ޝިރުކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ ކަމެކެވެ. އަދި އޭގެތެރެއިން އެއްބަޔަށް އީމާންވެ އެހެން ބައިތައް ދޫކޮށްލުމަކުން ތިމާއަކަށް އީމާންވެވުނީ ކަމުގައެއް ނުވާނެއެވެ.
އޭގެ މިސާލަކީ الله سبحانه وتعالى އަށް މެނުވީ އެކަމެއްގައި ކުޅަދުންވަތަކަން ލިބިވޮޑިގެން ނުވާ ކަމެއްގައި، އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެހެންފަރާތަކަށް އެދި ދުޢާކުރުމެވެ. އެފަދަ ދުޢާއަކީ الله سبحانه وتعالى ފިޔަވައި އެހެންފަރާތަކަށް ކުރެވޭ އަޅުކަމެކެވެ. ވީމާ މިއީ އެކަލާނގެ އުލޫހިއްޔަތުގައި ކުރެވޭ ޝިރުކެކެވެ.
މިފަދައިން الله سبحانه وتعالى ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތަކަށް މިސާލަކަށް ވަލީވެރިޔަކަށް ދުޢާކުރުން ނުވަތަ ޒިޔާރަތަކަށް ނަދުރު ބުނުމުގައި، ދުޢާކުރުމުގައި ދުޢާކުރާމީހާގެ ޢަޤީދާއަކީ ނުވަތަ އޭނަ ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި الله سبحانه وتعالى ފިޔަވައި ނުވަތަ އެކަލާނގެ އާއެކު އޭނާ އެދުޢާ ކުރާ ފަރާތްވެސް، އޭނާ އެ އެދޭކަންތައް ފުއްދައި ދިނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެންވާ ކަމުގައެވެ. ވީމާ މިއީ الله سبحانه وتعالى ގެ ރުބޫބިއްޔަތުގައި ޝިރުކު ކުރުމެވެ.
ހަމައެފަދައިން، އޭނަ އެދުޢާ ކުރާ ފަރާތަށް މިސާލަކަށް ޒިޔާރަތެއްގައިވާ ވަލީވެރިޔަކަށް ދުޢާކުރަނީ، އެފަރާތަކީ އަޑުއިވޭ ފަރާތެއްކަމުގައި ޤަބޫލުކުރާތީއެވެ. ވީމާ މިއީ الله سبحانه وتعالى ގެ الأسماء والصفات ގައި ޝިރުކު ކުރުމެވެ. އެހެނީ އޭނާއަށް އެޤަބޫލުކުރެވެނީ އެދުޢާކުރާ ފަރާތަކީ ހުރިހާ އެންމެންގެ އަޑު ދުރުންނާއި ގާތުން ފުރިހަމައަށް އިވޭ ފަރާތެއް ކަމުގައެވެ.
އިސްވެދިޔަ ވާހަކަތަކުން ދޭހަވަނީ، الله سبحانه وتعالى ގެ އުލޫހިއްޔަތުގައި ޝިރުކު ކުރުމަކީ އެކަލާނގެ ރުބޫބިއްޔާތާއި الأسماء والصفات ގައި ޝިރުކުރުން ލާޒިމުކުރާ ކަމެއްކަމުގައެވެ.
1- الفطرة ފިޠުރަތު
ބަހުގެ ގޮތުން ފިޠުރަތަކީ އުފެއްދެވިގެންވާ ގޮތެވެ. ނުވަތަ خلق ކުރެއްވިގެންވާ ގޮތެވެ. ޝަރުޢީ ގޮތުން ބަލާއިރު ފިޠުރަތަކީ إسلام ކަމެވެ. އެއި شيخ الإسلام ابن تيمية އާއި ابن القيم ގެ ރައުޔުވެސް މެއެވެ.
ކޮންމެ މަޚްލޫޤަކުވެސް الله سبحانه وتعالى އުފައްދަވާފައިވަނީ އޭނާ އުފެއްދެވި ފަރާތަށް އީމާންވާ ޙާލުގައި، އީމާންކަމުގެ މަތީގައެވެ. އެއީ އޭނާގެ އެއްވެސް ވިސްނުމެއް، ފިކުރެއް، ތަޢްލީމެއް އެކަމުގެ މައްޗަށް ބޭނުންޖެހިގެންވާ ކަމެއްނޫނެވެ. އުފެދުމުގައި الله سبحانه وتعالى ލައްވާފައިވާ މި ޤަބޫލުކުރުން ނުވަތަ ޢަޤީދާ ބަދަލުކޮށްލާނޭ ކަމެއް މެދުވެރި ނުވާހާ ހިނދަކު، އިންސާނާގެ އަޞްލު ޢަޤީދާއަކީ މިއީއެވެ.
މާތް ނަބިއްޔާ صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. "مَا مِنْ مَوْلُوْدٍ إِلاَّ يُوْلَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ، فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ، أَوْ يُنَصِّرَانِهِ، أَوْ يُمَجِّسَانِهِ" މާނައީ: "ދުނިޔެއަށް އުފަންވާ އެއްވެސް ކުއްޖަކު ފިޠުރަތުގެ މަތީގައި މެނުވީ އުފަން ނުވެއެވެ. ދެން އޭނާ ޔަހޫދީއަކަށް ނުވަތަ ނަޞާރާއަކަށް ނުވަތަ މަޖޫސީއަކަށް ހަދަނީ އޭނާގެ މައިންބަފައިންނެވެ." އަދި ބައެއް ރިވާޔަތްތަކުގައި މިފަދައިންވެސް ވާރިދުވެފައިވެއެވެ. "إِلاَّ عَلىَ هَذِهِ المِْلَّةِ" އެބަހީ: އެކުއްޖާ މި މިއްލަތުގައި މެނުވީ އުފަންނުވެއެވެ."
އަދި މާތް ނަބިއްޔާ صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ ގެ ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްފުޅެއްގައި الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. "إِنِّيْ خَلَقْتُ عِبَادِيْ حُنَفَاءَ كُلُّهُمْ، وَإِنَّهُمْ أَتَتْهُمُ الشَّيَاطِيْنُ فَاجْتَالَتُهُمْ عَنْ دِيْنِهِمْ". މާނައީ: "ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަޅުތަކުން ޚަލްޤުކުރެއްވީ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ދީންމަތީގައެވެ. ދެން އެމީހުންގެ ގާތަށް ޝައިޠާނާ އައިސް އެމީހުން އެދީނުން އެއްކިބާކުރިއެވެ."
އިންސާނާ އުއްފައްދަވާފައިވަނީ، ދަތި އުނދަގޫތަކާއި މުޞީބާތްތަކުގެ ވަގުތުގައި الله سبحانه وتعالى ގެ ޙަޟުރަތައް ރުޖޫޢަވާފަދަ ގޮތެއްގައެވެ. ކޮންމެ އިންސާނަކަށްވެސް ބޮޑުވެގެންވާ ދަތި އުނދަގުލެއް ނުވަތަ ބިރުވެރިކަމެއް ކުރިމަތިވެއްޖެނަމަ، އެމީހަކީ ދީނެއް، އިލާހެއް، ޤަބޫލު ނުކުރާ މީހެއް ކަމުގައި ވިޔަސްވެސް، ބޮޑެތި މުޞީބާތުގެ ވަގުތުގައި އެހެނިހެން ޚިޔާލުތަކާއި ފިކުރުތައް އެއިންސާނާއާއި ވަކިވެއެވެ. އަދި އޭނާގެ ފިޠުރަތުގެ އަޞްލު މެނުވީ އޭނާއާއި އެކުގައި ނުވެއެވެ. އެއީ الله سبحانه وتعالى އެއްކައުވަންތަ ކަމަށް އިޤުރާރުވުމެވެ. އެފަދަ ޙާލަތެއްގައި އޭނާގެ ހިތުގެ އެންމެ ފުންމިނުން، އޭނާގެ ނަފްސު އެދިގޮވާނީ އޭނާ ހެއްދެވި އިލާހަށެވެ. އޭނާއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ބިރުވެރިކަމާއި ދަތިކަން ސަލާމަތް ކޮށްދެއްވުމަށް އެދި ދަންނަވާނީ ހަމައެކަނި އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އަށެވެ. އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ފަރާތެއް އެފަދަ ވަގުތެއްގައި އޭނާއަކަށް ހަނދާނެއް ނުވާނެވެ.
މިވާހަކަ އަންގަވަމުން الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (العنكبوت: 65)
މާނައީ: "ފަހެ އެއުރެން ނަވަށް އެރިހިނދު، އެކަލާނގެއަށް އީމާންކަން ޚާލިޞްކުރާ ޙާލުގައި، الله سبحانه وتعالى އަށް އެއުރެން ދުޢާކުރެތެވެ. ފަހެ އެކަލާނގެ އެއުރެން ސަލާމަތްކުރައްވައި، އެއްގަމަށް ގެންނެވި ހިނދު، އެއުރެން އެކަލާނގެއަށް ޝަރީކު ކުރެތެވެ."
އިންސާނާ އުފަންވަނީ މަގު ގެއްލިފައިވާ ޙާލުގައި ޝިރުކަކީ ކޮބައިކަން ނުވަތަ الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަކީ ކޮބައިކަން ނޭނގޭ ޙާލުގައެއް ނޫނެވެ. އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު ޙަދީޘްފުޅުންވެސް ދޭހަވި ފަދައިން ކޮންމެ މީހަކުވެސް އުފަންވަނީ އިސްލާމްކަންމަތީގައި الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އިޤުރާރުވާ ޙާލުގައޭ ޙަދީޘް ކުރައްވާފައިވުމުގެ މާނައަކީ، އޭނާގެ ނަފްސާއި ޠަބީޢަތުގައި އެކަންކަމުގެ މައްޗަށް ލޯބި الله سبحانه وتعالى ވަނީ އޭނާގެ ކިބައިގައި ލައްވާފައެވެ. އެކަލާނގެ ރުބޫބިއްޔަތަށާއި އުލޫހިއްޔަތަށް އޭނާގެ ހިތުގައި ލައްވާފައިވެއެވެ. އުފަންވިއިރު ހުރި ޠާހިރުކަންމަތީގައި، އެތުއްތު ކުއްޖާގެ ޢަޤީދާ ބަދަލު ކޮށްލާނޭ ކަމެއް މެދުވެރިނުވެ ހުރެއްޖެނަމަ އޭނާގެ ހިތުގައި الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ލޯބި ހުންނާނެއެވެ. އެއީ އެފަދަ ތުއްތު ކުއްޖަކަށް ކާންބޯން ނުވަތަ މައިމީހާގެ ގާތުން ލިބޭ ކިރުފޮދަށް ލޯބިކުރާ ފަދައިންނެވެ.
2- الشرع ޝަރުޢީ ދަލީލުތައް
الله سبحانه وتعالى ވޮޑިގެންވާކަމުގެ ޝަރުޢީ ދަލީލުތަކާއި، އެކަލާނގެއީ އެއްކައުވަންތަ އިލާހުކަމުގެ މައްޗަށްހުރި ދަލީލުތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. الله سبحانه وتعالى ބާވައިލެއްވި ކޮންމެ ފޮތަކީ އަދި އެކަލާނގެ ފޮނުއްވެވި ކޮންމެ ރަސޫލަކު ވަޑައިގެންނެވީ މިކަން ބަޔާންކޮށްދެވުމަށްޓަކައެވެ.
الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ (الأنبياء: 25)
މާނައީ: "ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ މެނުވީ އިލާހަކު ނުވާކަމަށް އެބޭކަލަކަށް ވަޙީނުކުރައްވާ އެއްވެސް ރަސޫލަކު، ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިންވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނުފޮނުއްވަމެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން (ހަމައެކަނި) ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރާށެވެ."
الله سبحانه وتعالى ފޮނުއްވެވި އެންމެހާ ރަސޫލުންނާއި، އެކަލާނގެ ބާވައިލެއްވެވި އެންމެހައި ފޮތްތަކަކީވެސް އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކެކެވެ. އެފޮތްތަކުގައިވާ ޙުކުމްތަކާއި އަޅުކަމުގެ ބާވަތްތަކާއި، މީސްތަކުންގެ މަޞްލަޙަތަށްޓަކައި ކަނޑައަޅުއްވާފައި ހުރި ރިވެތި އުޞޫލުތަކުން މިކަމުގެ މައްޗަށް ފުރިހަމައަށް ހެކިލިބެއެވެ.
3- العقل ބުއްދީގެ ދަލީލުތައް
ކޮންމެ އުފެއްދެވިގެންވާ އެއްޗަކީ ނުވަތަ މިކާއިނަތުގައިވާ ކޮންމެ އެއްޗަކީވެސް އެ އެއްޗެއް ހެއްދެވި ފަރާތެއް ވާކަމުގެ ދަލީލެކެވެ. އެހެނީ އެއްވެސް އެއްޗެއް ހަމަ ހުރެފައެއް ނުއުފެދޭނެއެވެ. އަދި އެ އެއްޗެއްގެ ނަފްސަކުން އަމިއްލައަކަށްވެސް އުފެދޭނެ ކަމަކަށް ބުއްދި ޤަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ. އެއްވެސް ކަމަކީ ކުއްލިއަކަށް އޭގެ އަމިއްލަ ޒާތުގައިވާ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. ވީމާ މިކާއިނާތުގައި އެކުލެވިގެން މިވާ ފުރިހަމަ ނިޒާމާއި، ކަންތައްތައް ހިނގުމުގައި މިވާ ފުރިހަމަ ތަރުތީބަކީ އެކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަވައި އަދި ހިންގަވާނޭ ފަރާތެއް ނެތި ވާނޭ ކަންކަން ކަމުގައި ބުއްދި ޤަބޫލެއް ނުކުރެވެ.
ހަމައެފަދައިން މިހުރިހާ މަޚުލޫޤުންނަކީވެސް އެހެން ފަރާތަކަށް ބޭނުންޖެހިފައިވާ މަޚްލޫޤުންތަކެކެވެ. އެއްވެސް މަޚުލޫޤަކީ އަމިއްލަ ފުދުންތެރިކަމުގައި އެހެން ފަރާތަކަށް ބޭނުންވުމެއް ނެތި އުޅެވޭ އެއްޗަކަށް ނުވާހިނދު އެހެން ފަރާތަކަށް ބޭނުން ޖެހުމުގެ މިސިފައަކީ ކޮންމެ މަޚުލޫޤެއްގެވެސް ޒާތުގައި އެކުލެވިގެންވާ، ލާޒިމު ސިފައެކެވެ. މި ބޭނުން ޖެހުންވެސް ދަލީލު ކުރަނީ އެހުރިހާ މަޚްލޫޤުތަކުންގެ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަވާ އިލާހަކުވާނޭކަމެވެ. އަދި އެއީ އެހެން އެއްޗެއްސަށް ބޭނުންވުމުން ހުސްޠާހިރުވެގެންވާ އެއްކައުވަންތަ އިލާހެވެ. އެއީ رب العالمين އެވެ.
މިފަދަ ބުއްދީގެ ދަލީލުތައް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވެސް الله سبحانه وتعالى ވަނީ ވަޙީކުރައްވާފައެވެ. أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَل لَّا يُوقِنُونَ (الطور: 35)
މާނައީ: "ނުވަތަ ހެއްދެވި ފަރާތެއްނެތި އެއުރެން ހެދިގަތީހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ހެއްދެވި ފަރާތަކީ، އެއުރެން ހެއްޔެވެ؟" އެބަހީ: އެއްވެސް ފަރާތެއް ހެއްދެވުމަކާ ނުލައި އެމީހުން އަމިއްލައަށް ނުއުފެދޭނެއެވެ. އަދި އެމީހުންގެ ނަފްސުތަކުން އެމީހުން އަމިއްލައަށް އުފެދުން އެއީވެސް މުސްތަޙީކުލު ކަމެކެވެ.
جبير بن مطعم ވިދާޅުވިއެވެ. رَسُوْلُ اللّهِ صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ޠޫރު ސޫރަތް ކިޔަވާ ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަންނާއަށް އަޑު އިވުނެވެ. (އޭރު ޖުބައިރަކީ މުޝްރިކެކެވެ.) މާތް ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ މިއާޔަތާއި ހަމައަށް ކިޔަވައި ވިދާޅުވުމުން، މިއާޔަތުގެ އަޑު ތިމަންނާއަށް އިވުމުން ތިމަންނާގެ ހިތް ހީވީ މޭފަޅާފައި ނުކުމެގެން ހިނގައި ދާނޭ ހެންނެވެ. އީމާންކަން ތިމަންނާގެ ހިތަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ވަނީ އެހިނދުގައެވެ."
އެއްވެސް އިލާހަކު ނުވެޔޭ ނުވަތަ ތިމަންމެން އުފެދުނީ އަމިއްލަޔަށޭ ބުނާމީހުން އެބުނާ ބަހެކޭ އެއްވަރަށް ދެކޮޅު ނުޖެހޭ، އަދި ހަމަނުޖެހޭ އަނެއް ވާހަކައަކީ الله سبحانه وتعالى އަށް ބައިވެރިންތަކެއް ވާކަމަށް ކުރެވޭ ދަޢުވާއެވެ. ނުވަތަ އެކަލާނގެއަށް ދަރިކަލަކު ވާކަމަށް ނަޞާރާއިން ކުރާ ދަޢްވާއެވެ. ނުވަތަ ހިންދޫއިން އެމީހުންގެ ކަލާނގެ ދަރީންނާއި އަނބީންނާއި ތިބޭކަމުގެ ޤަބޫލުކުރާ ކުރުންފަދަ ޢަޤީދާތަކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙަޔާތުގެ ތަޖުރިބާތަކުގެ އަލީގައިވެސް، އެއީ ބާޠިލު ޢަޤީދާއެއްކަން ދޭހަވެއެވެ.
ބުއްދިން ވިސްނައި ފިކުރިކޮށްލައިފި މީހަކަށް الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަން ސާފުކޮށް އެނގޭނެތެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހިބަހުގައި ކިޔާ މިސާލެއް އޮވެއެވެ. އެއީ "އެއް އުރައެއްގައި ދެކަނޑިއަކަށް ނޯވެވޭނެވާހަކައެވެ." މިއީ އިހުގެ މީހުން ބުއްދިކޮށް ބުނެއުޅޭ ބަހެކެވެ. ނަމަވެސް މިކަމުގެ ޙަޤީޤަތަކީ މިކައުނުގައިވެސް الله سبحانه وتعالى ފިޔަވައި އެހެން އިލާހަކު ވަނީނަމަ މުޅިކައުނު ފަސާދަވެ ހިނގައްޖައީސްކަން ކަށަވަރެވެ. މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ (الأنبياء: 22)
މާނައީ: "އުޑާއި ބުމުގައި الله ފިޔަވައި އެހެން އިލާހަކު ވަނީނަމަ އެދެތަން ފަސާދަ ވެއްޖަހީހެވެ. ފަހެ ޢަރުޝީގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އެމީހުން އެޞިފަކުރާ ކަންތައްތަކުން ހުސްޠާހިރުވަންތަވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ."
އިސްވެ ދެންނެވިފަދައިން މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙަޔާތުގައި ތަޖުރިބާ ކުރެވިފައިވާ ކަމެކެވެ. އެއްވެސް ޤައުމުގެއްގައި ދެ ރައީސަކަށް ނުހުރެވޭނެފަދައިން، ނުވަތަ ހުރެއްޖެނަމަ އެދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި މައްސަލަތަކާއި ކޯޅުންތައް އުފެދި މުޅިގައުމު ބައިބައިވެދާ ފަދައިން މިކައުނުގައިވެސް އިތުރު އެހެން އިލާހުންތަކެއް ވުމަކީ މިކައުނު ބައިބައިވެ ފަސާދަވެގެން ހިނގައިދާނެއެވެ.
އެހެންވީމާ، ބުއްދީގެ އަހުލުވެރިން، ކަންކަމުގެ ޙަޤީޤަތް ހޯދައި ބަލާމީހުންނަށް ޙައްޤަކީ ކޮބައިކަން އެނގި އެމީހުންގެ ބުއްދީގެ ސަބަބުން ޙައްޤުގެ މަގަށް އެމީހުންނަށް ވަނީ މަގު ފެނިފައެވެ. މިފަދަ މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ފުރިހަމަ މިސާލަކީ ޖާހިލިއްޔަ ޒަމާނުގައި ޙައްޤުގެ މަގު ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރި މީހުންނެވެ. އެމީހުންގެ ބުއްދީގެ ސަބަބުން، މައްކާގެ މުޝްރިކުން ކޮށްއުޅުނު ޢަމަލުތަކަކީ ބާޠިލު ގޮތްތަކެއްކަން އެނގުނެވެ. އެފަދަ މީހުންގެ ތެރޭގައި ޒައިދު ބުނު ޢަމްރު ބުނު ނުފައިލާއި، ސަޢާދު ބުނު ޒައިދާއި ވަރަޤަތު ބުނު ނައުފަލު ފަދަ ބޭކަލުން ހިމެނުނެވެ. އެމީހުންގެ ވާހަކަ ތަކުގެ ތެރޭގައި، އެމީހުން އެއްކައުވަންތަ އިލާހަކަށް އީމާންވާކަން އެނގެން އެބަހުއްޓެވެ.
ޤުސް ބިން ސާޢިދާ، ޖާހިލިއްޔަ ޒަމާނުގައި މައްކާގެ ޢުކާޡު ބާޒާރުގައި އޭނާ ދިން މަޝްހޫރު ޚުޠުބާގައި ކިޔާފައިވެއެވެ. " أيها الناس اسمعوا وعوا، من عاش مات ومن مات فات، وكل ما هو آتٍ آتٍ، ليل داج، ونهار ساج، وسماء ذات أبراج، ونجوم تُزهر، وبحار تزْخَر، وجبال مرساة، وأرض مدحاة، وأنهار مجراة، إن في السماء لخبراً وإن في الأرض لعبراً، ما بال الناس يذهبون فلا يرجعون ؟ أرضوا في المقام فأقاموا ؟ أم تركوا فناموا ؟ "
މާނައީ: "އޭ މީސްތަނުންނޭވެ! އަޑުހައި ދަސްކުރާށެވެ! ދިރިއުޅުނު ކޮންމެ މީހަކީ މަރުވާނޭ މީހެކެވެ. މަރުވެއްޖެ މީހަކީ ނެތިގޮސްފައިވާ މީހެކެވެ. ވާނޭ ކޮންމެ ކަމެއް ވެހިނގައި ދާނެވެ. އަނދިރި ރޭގަނޑެކެވެ. އަލި ދުވާލެކެވެ. ބުރުޖުތަކުން ފުރިގެންވާ އުޑެކެވެ. ވިދައި ބަބުޅާ ތަރިތަކެކެވެ. އަދި ގަދަ ކަނޑެކެވެ. އުސްފަރުބަދަ ތަކެކެވެ. ފެތުރިފައިވާ ބިމެކެވެ. ހިނގަހިނގާ ހުންނަ ކޯރުތަކެކެވެ. އުޑުގައިވަނީ ޚަބަރެވެ. ބިމުގައިވަނީ ޢިބުރަތެވެ. މީސްތަކުން ދިޔުމަށްފަހު އެނބުރި ނާންނަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ އެތަނާމެދު ރުހެވޭތީ ނާންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ އެމީހުން ދޫކޮށްގޮސް ނިދީހެއްޔެވެ؟"
މިޒަމާނުގެ ސައިންސްވެރިންނާއި ރިސާޗުތަކާއި ދިރާސާތައް ހަދާމީހުންގެ ތެރެއިން ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށްވަނީ އިޤުރާރުވެފައެވެ. މިފަދަ މިސާލުތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. ތިމާއަށް ލިބިފައިވާ ޢިލްމުގެ ސަބަބުން އީމާންކަމަށް މަގުދައްކައެވެ.
މިވާހަކަތަކުންވެސް ދޭހަވަނީ ބުއްދިން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ދަލީލު ލިބޭކެމެވެ. ދެން އުފެދޭ ސުވާލަކީ ބުއްދިން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ދަލީލު ނުލިބެންޏާ ދެންހަދާނީ ކިހިނެއްތޯ ނުވަތަ ތިމާގެ ބުއްދި އެއްކައުވަންތަކަމަށް އިންކާރު ކުރާނެބާއެވެ؟ މިސުވާލުގެ ޖަވާބުގައި ބުނަން އޮތީ،الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަން ބުއްދީން އިންކާރު ކުރާނަމަ އެއީ ބުއްދީގައި ހުރި އުނިކަމެކެވެ. ޢަރަބި ޅެންވެރިޔަކު ކިޔާފައިވެއެވެ.
إذا ادعى عقلك إنكاره ބުއްދިން އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަން އިންކާރު ކުރާނަމަ
فأنكر العقل ودعواه ތިބާގެ ބުއްދި އާއި އެބުއްދީގެ އެދަޢުވާއަށް އިންކާރުކުރާށެވެ.
މިވާހަކަތުން ބަޔާންވެ އެނގެނީ، މިކައުނު އުފެދުނީ އޭގެ ޒާތުގައި އަމިއްލަޔަށް ކަމުގައި ބުނާ މީހުންގެ އެވާހަކައަކީ ދެކޮޅުޖެހޭ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އަދި ޚާލިޤަކީ ޠަބީޢަތް ކަމުގައި އެބުނާ ބުނުމަކީވެސް ތާކުންތާކު ޖެހޭ ރަނގަޅު ވާހަކައެއް ނޫނެވެ.
މިކާއިނާތުގައިވާ އެންމެހައި ތަކެއްޗަކުން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކާމާއި އެކަލާނގެ ތައުޙީދުގެ މައްޗަށް ދަލީލު ލިބެއެވެ. އަދި މިކަން އިންކާރުކުރާ މީހާ ނުވަތަ މިކަން ޤަބޫލު ނުކުރާ މީހާ ޤަބޫލު ނުކުރަނީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސުގެ އަނިޔާވެރިކަމުންނެވެ. الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. قُتِلَ الْإِنسَانُ مَا أَكْفَرَهُ - مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ - مِن نُّطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ (عبس: 17 – 19)
މާނައީ: "އިންސާނާއަށް ލަޢްނަތް ލެއްވިއެވެ. އޭނާގެ ހުރި ކާފަރުކަމުގެ ބޮޑުކަމާއެވެ. (17) އެކަލާނގެ އެއިންސާނާ ހެއްދެވީ ކޮން އެއްޗަކުން ހެއްޔެވެ؟ (18) އެކަލާނގެ އެއިންސާނާ ހެއްދެވީ މަނި ތިއްކަކުންނެވެ. ދެން އެއިންސާނާގެ ހުރިހާ ކަމެއް މިންވަރު ކުރެއްވިއެވެ.(19)"
4- الحس ޙިއްސީ ދަލީލުތައް
ޙިސުންތަކުން ވަރަށް ސާފުކޮށް الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ހެކިލިބެއެވެ. އެފަދަ ހެކިތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން:
ހ) ދުޢާ އިޖާބަކުރެއްވުން
މުޞީބާތާއި ދަތި އުނދަގުލުގެ ވަގުތުތަކުގައި ކަންކަމަށް އެދި ދަންނަވާ ދެންނެވުންތައް އެކަލާނގެ އިޖާބަކުރައްވައެވެ. އަދި އެމީހުން އެދޭކަންތައްތައް ފުއްދަވައި ދެއްވައެވެ. މިކަމަށް ހުރި ދަލީލުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ސާފުކަންބޮޑު ދަލީލުތަކަކީ ނަބިއްޔުންގެ ދުޢާފުޅުތަކެވެ.
އެގޮތުން ނޫޙުގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانتَصِرْ - فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاء بِمَاء مُّنْهَمِرٍ - وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُونًا فَالْتَقَى الْمَاء عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ (القمر: 10 - 12)
މާނައީ: "ފަހެ އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް، އެކަލޭގެފާނު ދުޢާކުރައްވައި ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، މިއަޅާ ވަނީ ދެރަކޮށްލެވިފައެވެ. ފަހެ މިއަޅާއަށް ނަޞްރު ދެއްވާނދޭވެ!(10) ފަހެ، ބޯކޮށް އޮހިގަންނަ ފެނަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑުގެ ދޮރުތައް ހުޅުއްވެވީމެވެ. (11) އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ފެންއާރުތަކަށް ބިންގަނޑު ފެޅުއްވެވީމެވެ. ފަހެ، ނިޔާ ކުރައްވާފައިވާ ކަމެއްގެ މައްޗަށް ދެފެންގަނޑު ދެފަރާތުން (އުޑުން އޮހުނު ފެނާއި، ބިމުން އެރިފެން) ބައްދަލުވިއެވެ. (12)"
ޔޫނުސްގެފާނުގެ ވާހަކަ އަންގަވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَن لَّا إِلَهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ (الأنبياء: 87)
މާނައީ: "ފަހެ، އެކަލޭގެފާނު އަނދިރިތަކުގެ ތެރޭގައި ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ މެނުވީ އިލާހަކު ނުވެއެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ ހުސްޠާހިރުވަންތަކަމާއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އަނިޔާވެރިންގެ ތެރެއިން ތިމަންކަލޭގެފާނުވީމެވެ!" ދެން الله سبحانه وتعالى އެކަލޭގެފާނުގެ ދުޢާ އިޖާބަކުރެއްވިއެވެ. އަދި މަހުގެ ބަނޑުން އެކަލޭގެފާނު ސަލާމަތްކުރެއްވިއެވެ.
އަދި އައްޔޫބުގެފާނުގެ ވާހަކަ އަންގަވައި ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ - ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ - وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنَّا وَذِكْرَى لِأُوْلِي الْأَلْبَابِ (ص: 41 -43)
މާނައީ: "ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަޅާ އައްޔޫބުގެފާނު ހަނދުމަކުރައްވާށެވެ! އެއީ އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟުރަތަށް ދުޢާދެންނެވި ހިނދުގައެވެ. އެކަލޭގެފާނު ދެންނެވިއެވެ. އަޅުގެ ގައިގައި ޝައިޠާނާ ބީހި، އެކަލޭގެ ފާރާތުން އަޅާއަށް ވަރުބަލިކަމާއި ވޭން ލިބިއްޖެއެވެ.(41) (އެކަލޭގެފާނަށް އެންގެވިއެވެ.) ކަލޭގެފާނުގެ ފައިންޕުޅުން (ބިމުގައި) ޖައްސަވާށެވެ! (ދެން އެތަނުން ފެން އާރެއް ނުކުތުމުން އެންގެވިއެވެ.) މިއީ ކަލޭގެފާނު ނާނެފިއްލެވުމަށާއި، ހިއްޕެވުމަށްވާ ފިނި ފެނެވެ."
އަދި ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީގައި أنس ގެފާނުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ހުކުރު ދުވަހު މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ މެންބަރުގައި ހުންނަވައިގެން ޚުޠުބާ ދެއްވަނިކޮށް ރަށްފުށުގެ މީހަކު މިސްކިތަށްވަނެވެ. އަދި ބުންޏެވެ. އޭ الله سبحانه وتعالى ގެ ރަސޫލާއެވެ! މުދާތަށް ހަލާކުވެއްޖެވެއެވެ. އަދި އަނބިދަރިން ބަނޑަށް ޖެހިއްޖެއެވެ. ފަހެ ތިމަންމެންނަށް ދުޢާކޮށް ދެއްވާށެވެ! ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ދެއަތްޕުޅު އުފުއްލަވައި ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ ފަރުބަދަތަކެއްހާ ބިޔަ ވިލާތައް އައިސް އުޑުމަތި ބަނަކުރިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު މިންބަރު ފައިބައިވަޑައިގަތުމުގެ ކުރީގައި، އެކަލޭގެފާނުގެ ތުނބުޅިފުޅަށް ވާރޭތިކި ޖަހަންފެށިތަން ތިމަންމެން ދެކުނީމެވެ. އަދި ޖެހިގެން އައި ހުކުރު ދުވަހު ހަމައެމީހާ ނުވަތަ އެހެން މީހަކު ތެދުވެ ދެންނެވިއެވެ. އޭ الله سبحانه وتعالى ގެ ރަސޫލާއެވެ. ބިނާތައް ހަލާކުވެއްޖެއެވެ. މުދާތަށް ޣަރަޤުވެއްޖެއެވެ. ފަހެ ތިމަންމެނަށް ދުޢާކޮށްދެއްވާށެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ދެއަތްޕުޅު އުފުއްލަވައި ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. "اللهم حوالينا ولا علينا" ހައްދަވައި ބޮޑުކުރެއްވި ރަސްކަލާކޮ! ތިމަންމެންގެ ވަށައިގެންވާ ހިސާބުތަކަށް ވާރޭ ފޮނުއްވައި ތިމަންމެންގެ މަތީން ވާރޭ ހުއްޓަވާނދޭވެ!" ދެން އެކަލޭގެފާނު އިޝާރާތް ކުރައްވައި ނިމިވަޑައި ނުގަންނަވަނީސް ވާރޭ ހުއްޓިއްޖެއެވެ.
ދުޢާ އިޖާބަ ކުރެއްވުމުގެ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަ ކުރުމާއެކު ދުޢާ ކުރަނީނަމަ الله سبحانه وتعالى އެދުޢާ އިޖާބަކުރައްވާނެތެވެ.
ށ) ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ތެދުވެރިކަން
މިއީވެސް الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ މައްޗަށް ލިބޭ ޙިއްސީ ދަލީލެކެވެ. އެހެނީ ރަސޫލުބޭކަލުން الله سبحانه وتعالى ގެ ރިސާލަތު ފުރިހަމަ ކުރެއްވިއެވެ. އަދި الله سبحانه وتعالى ގެ އެންގެވުންތައް މީސްތަކުންނަށް ފޯރުކޮށްދެއްވިއެވެ. الله سبحانه وتعالى އެބޭކަލުން މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން އިޚްތިޔާރު ކުރައްވައި ހޮއްވެވީ މިކަމަށެވެ. އަދި އެބޭކަލުންނަށް ދަލީލުތަކާއި ހެކި ދެއްވިއެވެ. އަދި އެބޭކަލުންނަށް ނަޞްރު ދެއްވައި ކާމިޔާބު ދެއްވިއެވެ. އަދި އެބޭކަލުންގެ ޢަދުއްވުން ބަލިކުރެއްވެވިއެވެ.
ނަބީބޭކަލުންނަކީ މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ ތެދުވެރި ބޭކަލުންނެވެ. ހަމައެފަދައިން ނަބީކަމުގެ ދަޢުވާއަކީ ވަރަށް ބޮޑު ދަޢުވާއެކެވެ. އެކަމަށްޓަކައި الله سبحانه وتعالى އިޚްތިޔާރު ކުރައްވާފައިވަނީ އެކަލާނގެ ޚަލްޤުތަކުންކުރެ އެންމެ ތެދުވެރި ފަރާތްތަކެވެ. އަދި އެބޭކަލުންނަށް الله سبحانه وتعالى ގެ ޙަޟުރަތުން ވާގި ލިބިވަޑައިގަތުމާއި، އެބޭކަލުންގެ އަތްޕުޅުމަތީން މުޢްޖިޒާތްތައް ފާޅުވުމާއި، މިހުރިހާ ކަމަކުންވެސް އެބޭކަލުންގެ އެދަޢުވާގެ ނުވަތަ އެގޮވާލަށްވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެދުވެރިކަން ސާބިތު ވެގެންދެއެވެ. މިހުރިހާ ކަމަކުން ދޭހަވަނީ އެބޭކަލުން ފޮނުއްވިގެންވަނީ الله سبحانه وتعالى ގެ ޙަޟުރަތުން ކަމުގައެވެ. އަދި އަޅުކަންކުރުން ޙައްޤުވެގެންވާ އިލާހަކީ އެކަލާނގެކަމެވެ.
މިވާހަކަތަކަށް މިސާލެއްކަމުގައި ހިމަނައިލަން ޤަޞްދުކުރަނީ މައްކާގެ މުޝްރިކުންގެ ބޮޑެއްކަމުގައިވާ ވަލީދު ބުނުލް މުޣީރާ رَسُوْلُ الله صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْކީރިތި ޤުރްއާން ކިޔަވާވިދާޅުވާ އަނޑު އެހުމަށްފަހުގައި މައްކާގެ މުޝްރިކުންގެ ގާތުގައި ދެއްކި ވާހަކަތަކެވެ. وَاللهِ لَقَدْ سَمِعْتُ مُحَمَّداً آنِفاً يَقُولُ كَلاَماً مَا هُوَ مِنْ كَلاَمِ الإِنْسِ ، ولاَ مِنْ كَلاَمِ الجِنَّ ، إِنَّ لَهُ لَحَلاَوَةً ، وَإِنَّ عَلَيْهِ لَطَلاَوَةً ، وَإِنَّ أَعْلاَهُ لَمُثْمِرٌ ، وَإِنَّ أسْفَلَهُ لَمُغْدِقٌ ، وَإِنَّهُ يَعْلُوا وَمَا يُعْلَى عَلَيْهِ
މާނައީ: " الله ގަންދީ ބުނަމެވެ. ދެންމެ މުޙައްމަދުގެފާނު ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަން އަޑުއެހި ބަސްތަކަކީ އެއީ އިންސާނެއްގެ ބަސްތަކެއް ނޫނެވެ. އަދި ޖިންނިއެއްގެ ބަހެއްވެސް ނޫނެވެ. އެބަސްތަކުގައި ފޮނިކަމެއްވެއެވެ. އަދި އެބަސްތަކުގައިވަނީ ރީތިކަމާއި ފުރިހަމަކަމެވެ. އޭގެ މަތީގައިވަނީ މޭވާއަޅައިފައެވެ. އޭގެ ދަށުގައިވަނީ ތިޔާގިކަމެވެ. އެބަސްތައް މަތިވެރިވެގެންވެއެވެ. އަދި އޭގެ މައްޗަށް އެހެން އެއްޗަކަށް މަތިވެރިވެއެއް ނުގަނެވޭނެއެވެ."
ދެން އަބޫ ޖަހުލު މުޣީރާގެ ފަހަތުން އޭނާގެ ގެއަށް ދިޔައެވެ. އެއީ އޭނާ އިސްލާމްވެއްޖެނަމަ މައްކާގެ ޤުރައިޝުން އެކުގައި އިސްލާމްވެދާނެކަމުގެ ބިރަށެވެ. ދެން އެކަމުގައި އޭނާއާ މަޝްވަރާކޮށް ޤުރައިޝުންގެ ތެރެއަށް ގޮސް އޭނާ އެބުނި ބުނުން އަނބުރާ ގެނައުމަށް އެއްބަސްކުރުވިއެވެ. ދެން އޭނާ ޤުރައިޝުން އެއްވެތިބޭ މަޖިލިހަށް ގޮސް ބުންޏެވެ. މުޙައްމަދުގެފާނަކީ މޮޔައެއް ނޫނެވެ. އަދި ކާހިނެއް ނުވަތަ ދޮގުވެރިއެއްވެސް ނޫނެވެ. ދެން އެމީހުން ސުވާލުކުރުމުން ބުންޏެވެ. އެއީ ތިމާގެ މުދަލާއި އަނބިދަރީންނާ ވަކިކުރުވަނިވި ސިޙުރެކެވެ.
ދެން الله سبحانه وتعالى މި އާޔަތް ތައް ބާވައިލެއްވިއެވެ. ذَرْنِي وَمَنْ خَلَقْتُ وَحِيدًا - وَجَعَلْتُ لَهُ مَالًا مَّمْدُودًا - وَبَنِينَ شُهُودًا - وَمَهَّدتُّ لَهُ تَمْهِيدًا - ثُمَّ يَطْمَعُ أَنْ أَزِيدَ - كَلَّا إِنَّهُ كَانَ لِآيَاتِنَا عَنِيدًا - سَأُرْهِقُهُ صَعُودًا - إِنَّهُ فَكَّرَ وَقَدَّرَ - فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ - ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ - ثُمَّ نَظَرَ - ثُمَّ عَبَسَ وَبَسَرَ - ثُمَّ أَدْبَرَ وَاسْتَكْبَرَ - فَقَالَ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ - إِنْ هَذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ - سَأُصْلِيهِ سَقَرَ (المدثر: 11 - 26)
މާނައީ: "ހަމައެކަނި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހެއްދެވި މީހާ، ކަލޭގެފާނު ތިމަން ރަސްކަލާނގެއަށް ދޫކޮށްލަވާށެވެ.(11) އަދި ގިނަވެގެންވާ މުދަލާއި ކައިރީގައި ތިބޭނޭ ފިރިހެން ދަރީން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް ދެއްވީމެވެ.(12،13) އަދި ދުނިޔޭގެ ހުރިހައި ކަމެއް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވައި އޭނާއަށް ފަސޭހަކޮށްދެއްވީމެވެ.(14) ދެންވެސް އޭނާ އެދެނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް އިތުރުކޮށްދެއްވުމަށެވެ.(15) ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނޫނެވެ. އެނާވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާޔަތްތަކަށް ދެކޮޅުހަދާ މީހުންގެ ތެރެއިންނެވެ.(16) ނިކަންހުރެ ތިމަންރަސްކަލާނގެ، ގަދަފަދަވެގެންވާ ޢަޛާބަށް ކުރިމަތިލުމަށް އޭނާއަށް ޖައްސަވާހުށީމެވެ.(17) ހަމަކަށަވަރުން އޭނާ ވިސްނައި ފިކުރުކޮށް ރޭވިއެވެ.(18) ފަހެ އޭނާއަށް ލަޢްނަތް ލެއްވިއެވެ. އޭނާ ރޭވީކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟(19) ދެން އޭނާއަށް ލަޢްނަތްލެއްވިއެވެ. އޭނާ ރޭވީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟(20) ދެން އޭނާ ބަލައި ވިސްނައިލިއެވެ.(21) ދެން އޭނާ މޫނު ކުނިކޮށްލައި މޫނު ހެދިއެވެ.(22) ދެން އޭނާ ފުރަގަސްދީ ބޮޑާވިއެވެ.(23) ފަހެ އޭނާ ބުންޏެވެ. މިޤުރްއާނަކީ އަސަރު ކުރުވަނިވި ސިޙުރެއްކަމުގައިމެނުވީ ނުވެއެވެ.(24) މީ އާދަމުގެ ދަރިއެއްގެ ބަސްކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ.(25) ނިކަންހުރެ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާ ނަރަކައަށް ވައްދަވާނަމެވެ.(26)"
ކީރިތި ރަސޫލާ ގެ ސީރަތުގައި މިފަދަ ހާދިސާތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. ބަދުރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހުގައި ނަޖިދު ކަރައިގެ މުސްކުޅިއެއްކަމުގައި ހެދިގެން ޤުރައިޝުންނަށް ވާގިވެރިވާން އިބިލީސް އައިސް އުޅެނިކޮށް އުޑުން މަލާއިކަތް ބޭކަލުން އެހަނގުރާމައިގައި ބައިވެރިވި މުސްލިމުންގެ މަދަދަށްޓަކައި الله سبحانه وتعالى ފޮނުއްވިތަން، އިބިލީހަށް ފެނުނުކަމުގައިވެސް ސީރަތުގައި ސާބިތުވެއެވެ. މިހާދިސާއާއި މިނޫންވެސް ހާދިސާތަކުން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، އެކަލާނގެ ވޮޑިގެންވާކަމުގެ ހެކިތައް ވަރަށް ފުރިހަމައަށް ލިބެއެވެ.
ނ) ނަފްސުތަކުގައިވާ ހެކިތައް
الله سبحانه وتعالى އިންސާނުން އުފައްދަވާފައިވަނީ އެންމެ ފުރިހަމަ ސޫރައިގައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ (التغابن: 3)
މާނައީ: "އަދި ތިޔަބައިމީހުން ޞޫރަކުރައްވައި، އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ޞޫރަ ރިވެތިކުރެއްވެވިއެވެ." يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ (التين: 4) އަދިވެސް ވަޙީކުރެއްވެވިއެވެ. މާނައީ: "ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނާ އެންމެ ރިވެތި ޞޫރައިގައި ހެއްދެވީމެވެ."
ނަފްސުތަކުގައިވާ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކަށްބަލައި ފިކުރުކުރުމަށް އަންގަވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ (الذاريات: 21)
މާނައީ: "އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުތަކުގައިވެސް ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކެއްވެއެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ވިސްނައި ނުބަލަނީހެއްޔެވެ؟"
އިންސާނާ އޭނާގެ ނަފްސާމެދު ވިސްނައިލުމުން، އެނަފްސަކީ ޢަޖައިބުން ފުރިގެންވާ ނަފްސެއްކަން އެނގޭނެއެވެ. ނަފްސުގެ ބޭރުފުށުގައިވަނީ ފުރިހަމަކަމާއި ރިވެތިކަމެވެ. އަދި އެހެން ހުރިހާ ޙައިވާނުންގެ ތެރެއިން ޚާއްޞަ ސިފަތައް އިންސާނާއަށް ދެއްވާފައިވާކަން ސާބިތުވެއެވެ. ހަމައެފަދައިން އިންސާނާގެ އެތެރެ ހަށީގައިވާ ނިޒާމުތަކާއި، އެނިޒާމުތަކުގެ ފުރިހަމަކަން މިއަދު ސައިންސްވެރީން ދަނީ ހޯދައި ކަޝަފުކުރަމުންނެވެ. މިފަދަ ފުރިހަމަ މަޚްލޫޤުންތަކެއް ލައްވާފައި ވުމުންވެސް ދޭހަވަނީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި އެއްކައުވަންތަކަމެވެ.
މިފަދައިން الله سبحانه وتعالى ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތަކަށް މިސާލަކަށް ވަލީވެރިޔަކަށް ދުޢާކުރުން ނުވަތަ ޒިޔާރަތަކަށް ނަދުރު ބުނުމުގައި، ދުޢާކުރުމުގައި ދުޢާކުރާމީހާގެ ޢަޤީދާއަކީ ނުވަތަ އޭނަ ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި الله سبحانه وتعالى ފިޔަވައި ނުވަތަ އެކަލާނގެ އާއެކު އޭނާ އެދުޢާ ކުރާ ފަރާތްވެސް، އޭނާ އެ އެދޭކަންތައް ފުއްދައި ދިނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެންވާ ކަމުގައެވެ. ވީމާ މިއީ الله سبحانه وتعالى ގެ ރުބޫބިއްޔަތުގައި ޝިރުކު ކުރުމެވެ.
ހަމައެފަދައިން، އޭނަ އެދުޢާ ކުރާ ފަރާތަށް މިސާލަކަށް ޒިޔާރަތެއްގައިވާ ވަލީވެރިޔަކަށް ދުޢާކުރަނީ، އެފަރާތަކީ އަޑުއިވޭ ފަރާތެއްކަމުގައި ޤަބޫލުކުރާތީއެވެ. ވީމާ މިއީ الله سبحانه وتعالى ގެ الأسماء والصفات ގައި ޝިރުކު ކުރުމެވެ. އެހެނީ އޭނާއަށް އެޤަބޫލުކުރެވެނީ އެދުޢާކުރާ ފަރާތަކީ ހުރިހާ އެންމެންގެ އަޑު ދުރުންނާއި ގާތުން ފުރިހަމައަށް އިވޭ ފަރާތެއް ކަމުގައެވެ.
އިސްވެދިޔަ ވާހަކަތަކުން ދޭހަވަނީ، الله سبحانه وتعالى ގެ އުލޫހިއްޔަތުގައި ޝިރުކު ކުރުމަކީ އެކަލާނގެ ރުބޫބިއްޔާތާއި الأسماء والصفات ގައި ޝިރުކުރުން ލާޒިމުކުރާ ކަމެއްކަމުގައެވެ.
1- الفطرة ފިޠުރަތު
ބަހުގެ ގޮތުން ފިޠުރަތަކީ އުފެއްދެވިގެންވާ ގޮތެވެ. ނުވަތަ خلق ކުރެއްވިގެންވާ ގޮތެވެ. ޝަރުޢީ ގޮތުން ބަލާއިރު ފިޠުރަތަކީ إسلام ކަމެވެ. އެއި شيخ الإسلام ابن تيمية އާއި ابن القيم ގެ ރައުޔުވެސް މެއެވެ.
ކޮންމެ މަޚްލޫޤަކުވެސް الله سبحانه وتعالى އުފައްދަވާފައިވަނީ އޭނާ އުފެއްދެވި ފަރާތަށް އީމާންވާ ޙާލުގައި، އީމާންކަމުގެ މަތީގައެވެ. އެއީ އޭނާގެ އެއްވެސް ވިސްނުމެއް، ފިކުރެއް، ތަޢްލީމެއް އެކަމުގެ މައްޗަށް ބޭނުންޖެހިގެންވާ ކަމެއްނޫނެވެ. އުފެދުމުގައި الله سبحانه وتعالى ލައްވާފައިވާ މި ޤަބޫލުކުރުން ނުވަތަ ޢަޤީދާ ބަދަލުކޮށްލާނޭ ކަމެއް މެދުވެރި ނުވާހާ ހިނދަކު، އިންސާނާގެ އަޞްލު ޢަޤީދާއަކީ މިއީއެވެ.
މާތް ނަބިއްޔާ صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. "مَا مِنْ مَوْلُوْدٍ إِلاَّ يُوْلَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ، فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ، أَوْ يُنَصِّرَانِهِ، أَوْ يُمَجِّسَانِهِ" މާނައީ: "ދުނިޔެއަށް އުފަންވާ އެއްވެސް ކުއްޖަކު ފިޠުރަތުގެ މަތީގައި މެނުވީ އުފަން ނުވެއެވެ. ދެން އޭނާ ޔަހޫދީއަކަށް ނުވަތަ ނަޞާރާއަކަށް ނުވަތަ މަޖޫސީއަކަށް ހަދަނީ އޭނާގެ މައިންބަފައިންނެވެ." އަދި ބައެއް ރިވާޔަތްތަކުގައި މިފަދައިންވެސް ވާރިދުވެފައިވެއެވެ. "إِلاَّ عَلىَ هَذِهِ المِْلَّةِ" އެބަހީ: އެކުއްޖާ މި މިއްލަތުގައި މެނުވީ އުފަންނުވެއެވެ."
އަދި މާތް ނަބިއްޔާ صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ ގެ ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްފުޅެއްގައި الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. "إِنِّيْ خَلَقْتُ عِبَادِيْ حُنَفَاءَ كُلُّهُمْ، وَإِنَّهُمْ أَتَتْهُمُ الشَّيَاطِيْنُ فَاجْتَالَتُهُمْ عَنْ دِيْنِهِمْ". މާނައީ: "ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަޅުތަކުން ޚަލްޤުކުރެއްވީ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ދީންމަތީގައެވެ. ދެން އެމީހުންގެ ގާތަށް ޝައިޠާނާ އައިސް އެމީހުން އެދީނުން އެއްކިބާކުރިއެވެ."
އިންސާނާ އުއްފައްދަވާފައިވަނީ، ދަތި އުނދަގޫތަކާއި މުޞީބާތްތަކުގެ ވަގުތުގައި الله سبحانه وتعالى ގެ ޙަޟުރަތައް ރުޖޫޢަވާފަދަ ގޮތެއްގައެވެ. ކޮންމެ އިންސާނަކަށްވެސް ބޮޑުވެގެންވާ ދަތި އުނދަގުލެއް ނުވަތަ ބިރުވެރިކަމެއް ކުރިމަތިވެއްޖެނަމަ، އެމީހަކީ ދީނެއް، އިލާހެއް، ޤަބޫލު ނުކުރާ މީހެއް ކަމުގައި ވިޔަސްވެސް، ބޮޑެތި މުޞީބާތުގެ ވަގުތުގައި އެހެނިހެން ޚިޔާލުތަކާއި ފިކުރުތައް އެއިންސާނާއާއި ވަކިވެއެވެ. އަދި އޭނާގެ ފިޠުރަތުގެ އަޞްލު މެނުވީ އޭނާއާއި އެކުގައި ނުވެއެވެ. އެއީ الله سبحانه وتعالى އެއްކައުވަންތަ ކަމަށް އިޤުރާރުވުމެވެ. އެފަދަ ޙާލަތެއްގައި އޭނާގެ ހިތުގެ އެންމެ ފުންމިނުން، އޭނާގެ ނަފްސު އެދިގޮވާނީ އޭނާ ހެއްދެވި އިލާހަށެވެ. އޭނާއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ބިރުވެރިކަމާއި ދަތިކަން ސަލާމަތް ކޮށްދެއްވުމަށް އެދި ދަންނަވާނީ ހަމައެކަނި އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އަށެވެ. އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ފަރާތެއް އެފަދަ ވަގުތެއްގައި އޭނާއަކަށް ހަނދާނެއް ނުވާނެވެ.
މިވާހަކަ އަންގަވަމުން الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (العنكبوت: 65)
މާނައީ: "ފަހެ އެއުރެން ނަވަށް އެރިހިނދު، އެކަލާނގެއަށް އީމާންކަން ޚާލިޞްކުރާ ޙާލުގައި، الله سبحانه وتعالى އަށް އެއުރެން ދުޢާކުރެތެވެ. ފަހެ އެކަލާނގެ އެއުރެން ސަލާމަތްކުރައްވައި، އެއްގަމަށް ގެންނެވި ހިނދު، އެއުރެން އެކަލާނގެއަށް ޝަރީކު ކުރެތެވެ."
އިންސާނާ އުފަންވަނީ މަގު ގެއްލިފައިވާ ޙާލުގައި ޝިރުކަކީ ކޮބައިކަން ނުވަތަ الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަކީ ކޮބައިކަން ނޭނގޭ ޙާލުގައެއް ނޫނެވެ. އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު ޙަދީޘްފުޅުންވެސް ދޭހަވި ފަދައިން ކޮންމެ މީހަކުވެސް އުފަންވަނީ އިސްލާމްކަންމަތީގައި الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އިޤުރާރުވާ ޙާލުގައޭ ޙަދީޘް ކުރައްވާފައިވުމުގެ މާނައަކީ، އޭނާގެ ނަފްސާއި ޠަބީޢަތުގައި އެކަންކަމުގެ މައްޗަށް ލޯބި الله سبحانه وتعالى ވަނީ އޭނާގެ ކިބައިގައި ލައްވާފައެވެ. އެކަލާނގެ ރުބޫބިއްޔަތަށާއި އުލޫހިއްޔަތަށް އޭނާގެ ހިތުގައި ލައްވާފައިވެއެވެ. އުފަންވިއިރު ހުރި ޠާހިރުކަންމަތީގައި، އެތުއްތު ކުއްޖާގެ ޢަޤީދާ ބަދަލު ކޮށްލާނޭ ކަމެއް މެދުވެރިނުވެ ހުރެއްޖެނަމަ އޭނާގެ ހިތުގައި الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ލޯބި ހުންނާނެއެވެ. އެއީ އެފަދަ ތުއްތު ކުއްޖަކަށް ކާންބޯން ނުވަތަ މައިމީހާގެ ގާތުން ލިބޭ ކިރުފޮދަށް ލޯބިކުރާ ފަދައިންނެވެ.
2- الشرع ޝަރުޢީ ދަލީލުތައް
الله سبحانه وتعالى ވޮޑިގެންވާކަމުގެ ޝަރުޢީ ދަލީލުތަކާއި، އެކަލާނގެއީ އެއްކައުވަންތަ އިލާހުކަމުގެ މައްޗަށްހުރި ދަލީލުތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. الله سبحانه وتعالى ބާވައިލެއްވި ކޮންމެ ފޮތަކީ އަދި އެކަލާނގެ ފޮނުއްވެވި ކޮންމެ ރަސޫލަކު ވަޑައިގެންނެވީ މިކަން ބަޔާންކޮށްދެވުމަށްޓަކައެވެ.
الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ (الأنبياء: 25)
މާނައީ: "ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ މެނުވީ އިލާހަކު ނުވާކަމަށް އެބޭކަލަކަށް ވަޙީނުކުރައްވާ އެއްވެސް ރަސޫލަކު، ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިންވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނުފޮނުއްވަމެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން (ހަމައެކަނި) ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރާށެވެ."
الله سبحانه وتعالى ފޮނުއްވެވި އެންމެހާ ރަސޫލުންނާއި، އެކަލާނގެ ބާވައިލެއްވެވި އެންމެހައި ފޮތްތަކަކީވެސް އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކެކެވެ. އެފޮތްތަކުގައިވާ ޙުކުމްތަކާއި އަޅުކަމުގެ ބާވަތްތަކާއި، މީސްތަކުންގެ މަޞްލަޙަތަށްޓަކައި ކަނޑައަޅުއްވާފައި ހުރި ރިވެތި އުޞޫލުތަކުން މިކަމުގެ މައްޗަށް ފުރިހަމައަށް ހެކިލިބެއެވެ.
3- العقل ބުއްދީގެ ދަލީލުތައް
ކޮންމެ އުފެއްދެވިގެންވާ އެއްޗަކީ ނުވަތަ މިކާއިނަތުގައިވާ ކޮންމެ އެއްޗަކީވެސް އެ އެއްޗެއް ހެއްދެވި ފަރާތެއް ވާކަމުގެ ދަލީލެކެވެ. އެހެނީ އެއްވެސް އެއްޗެއް ހަމަ ހުރެފައެއް ނުއުފެދޭނެއެވެ. އަދި އެ އެއްޗެއްގެ ނަފްސަކުން އަމިއްލައަކަށްވެސް އުފެދޭނެ ކަމަކަށް ބުއްދި ޤަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ. އެއްވެސް ކަމަކީ ކުއްލިއަކަށް އޭގެ އަމިއްލަ ޒާތުގައިވާ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. ވީމާ މިކާއިނާތުގައި އެކުލެވިގެން މިވާ ފުރިހަމަ ނިޒާމާއި، ކަންތައްތައް ހިނގުމުގައި މިވާ ފުރިހަމަ ތަރުތީބަކީ އެކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަވައި އަދި ހިންގަވާނޭ ފަރާތެއް ނެތި ވާނޭ ކަންކަން ކަމުގައި ބުއްދި ޤަބޫލެއް ނުކުރެވެ.
ހަމައެފަދައިން މިހުރިހާ މަޚުލޫޤުންނަކީވެސް އެހެން ފަރާތަކަށް ބޭނުންޖެހިފައިވާ މަޚްލޫޤުންތަކެކެވެ. އެއްވެސް މަޚުލޫޤަކީ އަމިއްލަ ފުދުންތެރިކަމުގައި އެހެން ފަރާތަކަށް ބޭނުންވުމެއް ނެތި އުޅެވޭ އެއްޗަކަށް ނުވާހިނދު އެހެން ފަރާތަކަށް ބޭނުން ޖެހުމުގެ މިސިފައަކީ ކޮންމެ މަޚުލޫޤެއްގެވެސް ޒާތުގައި އެކުލެވިގެންވާ، ލާޒިމު ސިފައެކެވެ. މި ބޭނުން ޖެހުންވެސް ދަލީލު ކުރަނީ އެހުރިހާ މަޚްލޫޤުތަކުންގެ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަވާ އިލާހަކުވާނޭކަމެވެ. އަދި އެއީ އެހެން އެއްޗެއްސަށް ބޭނުންވުމުން ހުސްޠާހިރުވެގެންވާ އެއްކައުވަންތަ އިލާހެވެ. އެއީ رب العالمين އެވެ.
މިފަދަ ބުއްދީގެ ދަލީލުތައް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވެސް الله سبحانه وتعالى ވަނީ ވަޙީކުރައްވާފައެވެ. أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَل لَّا يُوقِنُونَ (الطور: 35)
މާނައީ: "ނުވަތަ ހެއްދެވި ފަރާތެއްނެތި އެއުރެން ހެދިގަތީހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ހެއްދެވި ފަރާތަކީ، އެއުރެން ހެއްޔެވެ؟" އެބަހީ: އެއްވެސް ފަރާތެއް ހެއްދެވުމަކާ ނުލައި އެމީހުން އަމިއްލައަށް ނުއުފެދޭނެއެވެ. އަދި އެމީހުންގެ ނަފްސުތަކުން އެމީހުން އަމިއްލައަށް އުފެދުން އެއީވެސް މުސްތަޙީކުލު ކަމެކެވެ.
جبير بن مطعم ވިދާޅުވިއެވެ. رَسُوْلُ اللّهِ صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم ޠޫރު ސޫރަތް ކިޔަވާ ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަންނާއަށް އަޑު އިވުނެވެ. (އޭރު ޖުބައިރަކީ މުޝްރިކެކެވެ.) މާތް ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ މިއާޔަތާއި ހަމައަށް ކިޔަވައި ވިދާޅުވުމުން، މިއާޔަތުގެ އަޑު ތިމަންނާއަށް އިވުމުން ތިމަންނާގެ ހިތް ހީވީ މޭފަޅާފައި ނުކުމެގެން ހިނގައި ދާނޭ ހެންނެވެ. އީމާންކަން ތިމަންނާގެ ހިތަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ވަނީ އެހިނދުގައެވެ."
އެއްވެސް އިލާހަކު ނުވެޔޭ ނުވަތަ ތިމަންމެން އުފެދުނީ އަމިއްލަޔަށޭ ބުނާމީހުން އެބުނާ ބަހެކޭ އެއްވަރަށް ދެކޮޅު ނުޖެހޭ، އަދި ހަމަނުޖެހޭ އަނެއް ވާހަކައަކީ الله سبحانه وتعالى އަށް ބައިވެރިންތަކެއް ވާކަމަށް ކުރެވޭ ދަޢުވާއެވެ. ނުވަތަ އެކަލާނގެއަށް ދަރިކަލަކު ވާކަމަށް ނަޞާރާއިން ކުރާ ދަޢްވާއެވެ. ނުވަތަ ހިންދޫއިން އެމީހުންގެ ކަލާނގެ ދަރީންނާއި އަނބީންނާއި ތިބޭކަމުގެ ޤަބޫލުކުރާ ކުރުންފަދަ ޢަޤީދާތަކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙަޔާތުގެ ތަޖުރިބާތަކުގެ އަލީގައިވެސް، އެއީ ބާޠިލު ޢަޤީދާއެއްކަން ދޭހަވެއެވެ.
ބުއްދިން ވިސްނައި ފިކުރިކޮށްލައިފި މީހަކަށް الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަން ސާފުކޮށް އެނގޭނެތެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހިބަހުގައި ކިޔާ މިސާލެއް އޮވެއެވެ. އެއީ "އެއް އުރައެއްގައި ދެކަނޑިއަކަށް ނޯވެވޭނެވާހަކައެވެ." މިއީ އިހުގެ މީހުން ބުއްދިކޮށް ބުނެއުޅޭ ބަހެކެވެ. ނަމަވެސް މިކަމުގެ ޙަޤީޤަތަކީ މިކައުނުގައިވެސް الله سبحانه وتعالى ފިޔަވައި އެހެން އިލާހަކު ވަނީނަމަ މުޅިކައުނު ފަސާދަވެ ހިނގައްޖައީސްކަން ކަށަވަރެވެ. މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ (الأنبياء: 22)
މާނައީ: "އުޑާއި ބުމުގައި الله ފިޔަވައި އެހެން އިލާހަކު ވަނީނަމަ އެދެތަން ފަސާދަ ވެއްޖަހީހެވެ. ފަހެ ޢަރުޝީގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އެމީހުން އެޞިފަކުރާ ކަންތައްތަކުން ހުސްޠާހިރުވަންތަވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ."
އިސްވެ ދެންނެވިފަދައިން މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙަޔާތުގައި ތަޖުރިބާ ކުރެވިފައިވާ ކަމެކެވެ. އެއްވެސް ޤައުމުގެއްގައި ދެ ރައީސަކަށް ނުހުރެވޭނެފަދައިން، ނުވަތަ ހުރެއްޖެނަމަ އެދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި މައްސަލަތަކާއި ކޯޅުންތައް އުފެދި މުޅިގައުމު ބައިބައިވެދާ ފަދައިން މިކައުނުގައިވެސް އިތުރު އެހެން އިލާހުންތަކެއް ވުމަކީ މިކައުނު ބައިބައިވެ ފަސާދަވެގެން ހިނގައިދާނެއެވެ.
އެހެންވީމާ، ބުއްދީގެ އަހުލުވެރިން، ކަންކަމުގެ ޙަޤީޤަތް ހޯދައި ބަލާމީހުންނަށް ޙައްޤަކީ ކޮބައިކަން އެނގި އެމީހުންގެ ބުއްދީގެ ސަބަބުން ޙައްޤުގެ މަގަށް އެމީހުންނަށް ވަނީ މަގު ފެނިފައެވެ. މިފަދަ މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ފުރިހަމަ މިސާލަކީ ޖާހިލިއްޔަ ޒަމާނުގައި ޙައްޤުގެ މަގު ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރި މީހުންނެވެ. އެމީހުންގެ ބުއްދީގެ ސަބަބުން، މައްކާގެ މުޝްރިކުން ކޮށްއުޅުނު ޢަމަލުތަކަކީ ބާޠިލު ގޮތްތަކެއްކަން އެނގުނެވެ. އެފަދަ މީހުންގެ ތެރޭގައި ޒައިދު ބުނު ޢަމްރު ބުނު ނުފައިލާއި، ސަޢާދު ބުނު ޒައިދާއި ވަރަޤަތު ބުނު ނައުފަލު ފަދަ ބޭކަލުން ހިމެނުނެވެ. އެމީހުންގެ ވާހަކަ ތަކުގެ ތެރޭގައި، އެމީހުން އެއްކައުވަންތަ އިލާހަކަށް އީމާންވާކަން އެނގެން އެބަހުއްޓެވެ.
ޤުސް ބިން ސާޢިދާ، ޖާހިލިއްޔަ ޒަމާނުގައި މައްކާގެ ޢުކާޡު ބާޒާރުގައި އޭނާ ދިން މަޝްހޫރު ޚުޠުބާގައި ކިޔާފައިވެއެވެ. " أيها الناس اسمعوا وعوا، من عاش مات ومن مات فات، وكل ما هو آتٍ آتٍ، ليل داج، ونهار ساج، وسماء ذات أبراج، ونجوم تُزهر، وبحار تزْخَر، وجبال مرساة، وأرض مدحاة، وأنهار مجراة، إن في السماء لخبراً وإن في الأرض لعبراً، ما بال الناس يذهبون فلا يرجعون ؟ أرضوا في المقام فأقاموا ؟ أم تركوا فناموا ؟ "
މާނައީ: "އޭ މީސްތަނުންނޭވެ! އަޑުހައި ދަސްކުރާށެވެ! ދިރިއުޅުނު ކޮންމެ މީހަކީ މަރުވާނޭ މީހެކެވެ. މަރުވެއްޖެ މީހަކީ ނެތިގޮސްފައިވާ މީހެކެވެ. ވާނޭ ކޮންމެ ކަމެއް ވެހިނގައި ދާނެވެ. އަނދިރި ރޭގަނޑެކެވެ. އަލި ދުވާލެކެވެ. ބުރުޖުތަކުން ފުރިގެންވާ އުޑެކެވެ. ވިދައި ބަބުޅާ ތަރިތަކެކެވެ. އަދި ގަދަ ކަނޑެކެވެ. އުސްފަރުބަދަ ތަކެކެވެ. ފެތުރިފައިވާ ބިމެކެވެ. ހިނގަހިނގާ ހުންނަ ކޯރުތަކެކެވެ. އުޑުގައިވަނީ ޚަބަރެވެ. ބިމުގައިވަނީ ޢިބުރަތެވެ. މީސްތަކުން ދިޔުމަށްފަހު އެނބުރި ނާންނަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ އެތަނާމެދު ރުހެވޭތީ ނާންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ އެމީހުން ދޫކޮށްގޮސް ނިދީހެއްޔެވެ؟"
މިޒަމާނުގެ ސައިންސްވެރިންނާއި ރިސާޗުތަކާއި ދިރާސާތައް ހަދާމީހުންގެ ތެރެއިން ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށްވަނީ އިޤުރާރުވެފައެވެ. މިފަދަ މިސާލުތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. ތިމާއަށް ލިބިފައިވާ ޢިލްމުގެ ސަބަބުން އީމާންކަމަށް މަގުދައްކައެވެ.
މިވާހަކަތަކުންވެސް ދޭހަވަނީ ބުއްދިން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ދަލީލު ލިބޭކެމެވެ. ދެން އުފެދޭ ސުވާލަކީ ބުއްދިން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ދަލީލު ނުލިބެންޏާ ދެންހަދާނީ ކިހިނެއްތޯ ނުވަތަ ތިމާގެ ބުއްދި އެއްކައުވަންތަކަމަށް އިންކާރު ކުރާނެބާއެވެ؟ މިސުވާލުގެ ޖަވާބުގައި ބުނަން އޮތީ،الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަން ބުއްދީން އިންކާރު ކުރާނަމަ އެއީ ބުއްދީގައި ހުރި އުނިކަމެކެވެ. ޢަރަބި ޅެންވެރިޔަކު ކިޔާފައިވެއެވެ.
إذا ادعى عقلك إنكاره ބުއްދިން އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަން އިންކާރު ކުރާނަމަ
فأنكر العقل ودعواه ތިބާގެ ބުއްދި އާއި އެބުއްދީގެ އެދަޢުވާއަށް އިންކާރުކުރާށެވެ.
މިވާހަކަތުން ބަޔާންވެ އެނގެނީ، މިކައުނު އުފެދުނީ އޭގެ ޒާތުގައި އަމިއްލަޔަށް ކަމުގައި ބުނާ މީހުންގެ އެވާހަކައަކީ ދެކޮޅުޖެހޭ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އަދި ޚާލިޤަކީ ޠަބީޢަތް ކަމުގައި އެބުނާ ބުނުމަކީވެސް ތާކުންތާކު ޖެހޭ ރަނގަޅު ވާހަކައެއް ނޫނެވެ.
މިކާއިނާތުގައިވާ އެންމެހައި ތަކެއްޗަކުން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކާމާއި އެކަލާނގެ ތައުޙީދުގެ މައްޗަށް ދަލީލު ލިބެއެވެ. އަދި މިކަން އިންކާރުކުރާ މީހާ ނުވަތަ މިކަން ޤަބޫލު ނުކުރާ މީހާ ޤަބޫލު ނުކުރަނީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސުގެ އަނިޔާވެރިކަމުންނެވެ. الله سبحانه وتعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. قُتِلَ الْإِنسَانُ مَا أَكْفَرَهُ - مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ - مِن نُّطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ (عبس: 17 – 19)
މާނައީ: "އިންސާނާއަށް ލަޢްނަތް ލެއްވިއެވެ. އޭނާގެ ހުރި ކާފަރުކަމުގެ ބޮޑުކަމާއެވެ. (17) އެކަލާނގެ އެއިންސާނާ ހެއްދެވީ ކޮން އެއްޗަކުން ހެއްޔެވެ؟ (18) އެކަލާނގެ އެއިންސާނާ ހެއްދެވީ މަނި ތިއްކަކުންނެވެ. ދެން އެއިންސާނާގެ ހުރިހާ ކަމެއް މިންވަރު ކުރެއްވިއެވެ.(19)"
4- الحس ޙިއްސީ ދަލީލުތައް
ޙިސުންތަކުން ވަރަށް ސާފުކޮށް الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ހެކިލިބެއެވެ. އެފަދަ ހެކިތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން:
ހ) ދުޢާ އިޖާބަކުރެއްވުން
މުޞީބާތާއި ދަތި އުނދަގުލުގެ ވަގުތުތަކުގައި ކަންކަމަށް އެދި ދަންނަވާ ދެންނެވުންތައް އެކަލާނގެ އިޖާބަކުރައްވައެވެ. އަދި އެމީހުން އެދޭކަންތައްތައް ފުއްދަވައި ދެއްވައެވެ. މިކަމަށް ހުރި ދަލީލުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ސާފުކަންބޮޑު ދަލީލުތަކަކީ ނަބިއްޔުންގެ ދުޢާފުޅުތަކެވެ.
އެގޮތުން ނޫޙުގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانتَصِرْ - فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاء بِمَاء مُّنْهَمِرٍ - وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُونًا فَالْتَقَى الْمَاء عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ (القمر: 10 - 12)
މާނައީ: "ފަހެ އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް، އެކަލޭގެފާނު ދުޢާކުރައްވައި ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، މިއަޅާ ވަނީ ދެރަކޮށްލެވިފައެވެ. ފަހެ މިއަޅާއަށް ނަޞްރު ދެއްވާނދޭވެ!(10) ފަހެ، ބޯކޮށް އޮހިގަންނަ ފެނަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑުގެ ދޮރުތައް ހުޅުއްވެވީމެވެ. (11) އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ފެންއާރުތަކަށް ބިންގަނޑު ފެޅުއްވެވީމެވެ. ފަހެ، ނިޔާ ކުރައްވާފައިވާ ކަމެއްގެ މައްޗަށް ދެފެންގަނޑު ދެފަރާތުން (އުޑުން އޮހުނު ފެނާއި، ބިމުން އެރިފެން) ބައްދަލުވިއެވެ. (12)"
ޔޫނުސްގެފާނުގެ ވާހަކަ އަންގަވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَن لَّا إِلَهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ (الأنبياء: 87)
މާނައީ: "ފަހެ، އެކަލޭގެފާނު އަނދިރިތަކުގެ ތެރޭގައި ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ މެނުވީ އިލާހަކު ނުވެއެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ ހުސްޠާހިރުވަންތަކަމާއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އަނިޔާވެރިންގެ ތެރެއިން ތިމަންކަލޭގެފާނުވީމެވެ!" ދެން الله سبحانه وتعالى އެކަލޭގެފާނުގެ ދުޢާ އިޖާބަކުރެއްވިއެވެ. އަދި މަހުގެ ބަނޑުން އެކަލޭގެފާނު ސަލާމަތްކުރެއްވިއެވެ.
އަދި އައްޔޫބުގެފާނުގެ ވާހަކަ އަންގަވައި ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ - ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ - وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنَّا وَذِكْرَى لِأُوْلِي الْأَلْبَابِ (ص: 41 -43)
މާނައީ: "ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަޅާ އައްޔޫބުގެފާނު ހަނދުމަކުރައްވާށެވެ! އެއީ އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟުރަތަށް ދުޢާދެންނެވި ހިނދުގައެވެ. އެކަލޭގެފާނު ދެންނެވިއެވެ. އަޅުގެ ގައިގައި ޝައިޠާނާ ބީހި، އެކަލޭގެ ފާރާތުން އަޅާއަށް ވަރުބަލިކަމާއި ވޭން ލިބިއްޖެއެވެ.(41) (އެކަލޭގެފާނަށް އެންގެވިއެވެ.) ކަލޭގެފާނުގެ ފައިންޕުޅުން (ބިމުގައި) ޖައްސަވާށެވެ! (ދެން އެތަނުން ފެން އާރެއް ނުކުތުމުން އެންގެވިއެވެ.) މިއީ ކަލޭގެފާނު ނާނެފިއްލެވުމަށާއި، ހިއްޕެވުމަށްވާ ފިނި ފެނެވެ."
އަދި ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީގައި أنس ގެފާނުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ހުކުރު ދުވަހު މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ މެންބަރުގައި ހުންނަވައިގެން ޚުޠުބާ ދެއްވަނިކޮށް ރަށްފުށުގެ މީހަކު މިސްކިތަށްވަނެވެ. އަދި ބުންޏެވެ. އޭ الله سبحانه وتعالى ގެ ރަސޫލާއެވެ! މުދާތަށް ހަލާކުވެއްޖެވެއެވެ. އަދި އަނބިދަރިން ބަނޑަށް ޖެހިއްޖެއެވެ. ފަހެ ތިމަންމެންނަށް ދުޢާކޮށް ދެއްވާށެވެ! ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ދެއަތްޕުޅު އުފުއްލަވައި ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ ފަރުބަދަތަކެއްހާ ބިޔަ ވިލާތައް އައިސް އުޑުމަތި ބަނަކުރިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު މިންބަރު ފައިބައިވަޑައިގަތުމުގެ ކުރީގައި، އެކަލޭގެފާނުގެ ތުނބުޅިފުޅަށް ވާރޭތިކި ޖަހަންފެށިތަން ތިމަންމެން ދެކުނީމެވެ. އަދި ޖެހިގެން އައި ހުކުރު ދުވަހު ހަމައެމީހާ ނުވަތަ އެހެން މީހަކު ތެދުވެ ދެންނެވިއެވެ. އޭ الله سبحانه وتعالى ގެ ރަސޫލާއެވެ. ބިނާތައް ހަލާކުވެއްޖެއެވެ. މުދާތަށް ޣަރަޤުވެއްޖެއެވެ. ފަހެ ތިމަންމެނަށް ދުޢާކޮށްދެއްވާށެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ދެއަތްޕުޅު އުފުއްލަވައި ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. "اللهم حوالينا ولا علينا" ހައްދަވައި ބޮޑުކުރެއްވި ރަސްކަލާކޮ! ތިމަންމެންގެ ވަށައިގެންވާ ހިސާބުތަކަށް ވާރޭ ފޮނުއްވައި ތިމަންމެންގެ މަތީން ވާރޭ ހުއްޓަވާނދޭވެ!" ދެން އެކަލޭގެފާނު އިޝާރާތް ކުރައްވައި ނިމިވަޑައި ނުގަންނަވަނީސް ވާރޭ ހުއްޓިއްޖެއެވެ.
ދުޢާ އިޖާބަ ކުރެއްވުމުގެ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަ ކުރުމާއެކު ދުޢާ ކުރަނީނަމަ الله سبحانه وتعالى އެދުޢާ އިޖާބަކުރައްވާނެތެވެ.
ށ) ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ތެދުވެރިކަން
މިއީވެސް الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ މައްޗަށް ލިބޭ ޙިއްސީ ދަލީލެކެވެ. އެހެނީ ރަސޫލުބޭކަލުން الله سبحانه وتعالى ގެ ރިސާލަތު ފުރިހަމަ ކުރެއްވިއެވެ. އަދި الله سبحانه وتعالى ގެ އެންގެވުންތައް މީސްތަކުންނަށް ފޯރުކޮށްދެއްވިއެވެ. الله سبحانه وتعالى އެބޭކަލުން މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން އިޚްތިޔާރު ކުރައްވައި ހޮއްވެވީ މިކަމަށެވެ. އަދި އެބޭކަލުންނަށް ދަލީލުތަކާއި ހެކި ދެއްވިއެވެ. އަދި އެބޭކަލުންނަށް ނަޞްރު ދެއްވައި ކާމިޔާބު ދެއްވިއެވެ. އަދި އެބޭކަލުންގެ ޢަދުއްވުން ބަލިކުރެއްވެވިއެވެ.
ނަބީބޭކަލުންނަކީ މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ ތެދުވެރި ބޭކަލުންނެވެ. ހަމައެފަދައިން ނަބީކަމުގެ ދަޢުވާއަކީ ވަރަށް ބޮޑު ދަޢުވާއެކެވެ. އެކަމަށްޓަކައި الله سبحانه وتعالى އިޚްތިޔާރު ކުރައްވާފައިވަނީ އެކަލާނގެ ޚަލްޤުތަކުންކުރެ އެންމެ ތެދުވެރި ފަރާތްތަކެވެ. އަދި އެބޭކަލުންނަށް الله سبحانه وتعالى ގެ ޙަޟުރަތުން ވާގި ލިބިވަޑައިގަތުމާއި، އެބޭކަލުންގެ އަތްޕުޅުމަތީން މުޢްޖިޒާތްތައް ފާޅުވުމާއި، މިހުރިހާ ކަމަކުންވެސް އެބޭކަލުންގެ އެދަޢުވާގެ ނުވަތަ އެގޮވާލަށްވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެދުވެރިކަން ސާބިތު ވެގެންދެއެވެ. މިހުރިހާ ކަމަކުން ދޭހަވަނީ އެބޭކަލުން ފޮނުއްވިގެންވަނީ الله سبحانه وتعالى ގެ ޙަޟުރަތުން ކަމުގައެވެ. އަދި އަޅުކަންކުރުން ޙައްޤުވެގެންވާ އިލާހަކީ އެކަލާނގެކަމެވެ.
މިވާހަކަތަކަށް މިސާލެއްކަމުގައި ހިމަނައިލަން ޤަޞްދުކުރަނީ މައްކާގެ މުޝްރިކުންގެ ބޮޑެއްކަމުގައިވާ ވަލީދު ބުނުލް މުޣީރާ رَسُوْلُ الله صَلَّ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْކީރިތި ޤުރްއާން ކިޔަވާވިދާޅުވާ އަނޑު އެހުމަށްފަހުގައި މައްކާގެ މުޝްރިކުންގެ ގާތުގައި ދެއްކި ވާހަކަތަކެވެ. وَاللهِ لَقَدْ سَمِعْتُ مُحَمَّداً آنِفاً يَقُولُ كَلاَماً مَا هُوَ مِنْ كَلاَمِ الإِنْسِ ، ولاَ مِنْ كَلاَمِ الجِنَّ ، إِنَّ لَهُ لَحَلاَوَةً ، وَإِنَّ عَلَيْهِ لَطَلاَوَةً ، وَإِنَّ أَعْلاَهُ لَمُثْمِرٌ ، وَإِنَّ أسْفَلَهُ لَمُغْدِقٌ ، وَإِنَّهُ يَعْلُوا وَمَا يُعْلَى عَلَيْهِ
މާނައީ: " الله ގަންދީ ބުނަމެވެ. ދެންމެ މުޙައްމަދުގެފާނު ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަން އަޑުއެހި ބަސްތަކަކީ އެއީ އިންސާނެއްގެ ބަސްތަކެއް ނޫނެވެ. އަދި ޖިންނިއެއްގެ ބަހެއްވެސް ނޫނެވެ. އެބަސްތަކުގައި ފޮނިކަމެއްވެއެވެ. އަދި އެބަސްތަކުގައިވަނީ ރީތިކަމާއި ފުރިހަމަކަމެވެ. އޭގެ މަތީގައިވަނީ މޭވާއަޅައިފައެވެ. އޭގެ ދަށުގައިވަނީ ތިޔާގިކަމެވެ. އެބަސްތައް މަތިވެރިވެގެންވެއެވެ. އަދި އޭގެ މައްޗަށް އެހެން އެއްޗަކަށް މަތިވެރިވެއެއް ނުގަނެވޭނެއެވެ."
ދެން އަބޫ ޖަހުލު މުޣީރާގެ ފަހަތުން އޭނާގެ ގެއަށް ދިޔައެވެ. އެއީ އޭނާ އިސްލާމްވެއްޖެނަމަ މައްކާގެ ޤުރައިޝުން އެކުގައި އިސްލާމްވެދާނެކަމުގެ ބިރަށެވެ. ދެން އެކަމުގައި އޭނާއާ މަޝްވަރާކޮށް ޤުރައިޝުންގެ ތެރެއަށް ގޮސް އޭނާ އެބުނި ބުނުން އަނބުރާ ގެނައުމަށް އެއްބަސްކުރުވިއެވެ. ދެން އޭނާ ޤުރައިޝުން އެއްވެތިބޭ މަޖިލިހަށް ގޮސް ބުންޏެވެ. މުޙައްމަދުގެފާނަކީ މޮޔައެއް ނޫނެވެ. އަދި ކާހިނެއް ނުވަތަ ދޮގުވެރިއެއްވެސް ނޫނެވެ. ދެން އެމީހުން ސުވާލުކުރުމުން ބުންޏެވެ. އެއީ ތިމާގެ މުދަލާއި އަނބިދަރީންނާ ވަކިކުރުވަނިވި ސިޙުރެކެވެ.
ދެން الله سبحانه وتعالى މި އާޔަތް ތައް ބާވައިލެއްވިއެވެ. ذَرْنِي وَمَنْ خَلَقْتُ وَحِيدًا - وَجَعَلْتُ لَهُ مَالًا مَّمْدُودًا - وَبَنِينَ شُهُودًا - وَمَهَّدتُّ لَهُ تَمْهِيدًا - ثُمَّ يَطْمَعُ أَنْ أَزِيدَ - كَلَّا إِنَّهُ كَانَ لِآيَاتِنَا عَنِيدًا - سَأُرْهِقُهُ صَعُودًا - إِنَّهُ فَكَّرَ وَقَدَّرَ - فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ - ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ - ثُمَّ نَظَرَ - ثُمَّ عَبَسَ وَبَسَرَ - ثُمَّ أَدْبَرَ وَاسْتَكْبَرَ - فَقَالَ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ - إِنْ هَذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ - سَأُصْلِيهِ سَقَرَ (المدثر: 11 - 26)
މާނައީ: "ހަމައެކަނި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހެއްދެވި މީހާ، ކަލޭގެފާނު ތިމަން ރަސްކަލާނގެއަށް ދޫކޮށްލަވާށެވެ.(11) އަދި ގިނަވެގެންވާ މުދަލާއި ކައިރީގައި ތިބޭނޭ ފިރިހެން ދަރީން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް ދެއްވީމެވެ.(12،13) އަދި ދުނިޔޭގެ ހުރިހައި ކަމެއް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވައި އޭނާއަށް ފަސޭހަކޮށްދެއްވީމެވެ.(14) ދެންވެސް އޭނާ އެދެނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް އިތުރުކޮށްދެއްވުމަށެވެ.(15) ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނޫނެވެ. އެނާވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާޔަތްތަކަށް ދެކޮޅުހަދާ މީހުންގެ ތެރެއިންނެވެ.(16) ނިކަންހުރެ ތިމަންރަސްކަލާނގެ، ގަދަފަދަވެގެންވާ ޢަޛާބަށް ކުރިމަތިލުމަށް އޭނާއަށް ޖައްސަވާހުށީމެވެ.(17) ހަމަކަށަވަރުން އޭނާ ވިސްނައި ފިކުރުކޮށް ރޭވިއެވެ.(18) ފަހެ އޭނާއަށް ލަޢްނަތް ލެއްވިއެވެ. އޭނާ ރޭވީކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟(19) ދެން އޭނާއަށް ލަޢްނަތްލެއްވިއެވެ. އޭނާ ރޭވީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟(20) ދެން އޭނާ ބަލައި ވިސްނައިލިއެވެ.(21) ދެން އޭނާ މޫނު ކުނިކޮށްލައި މޫނު ހެދިއެވެ.(22) ދެން އޭނާ ފުރަގަސްދީ ބޮޑާވިއެވެ.(23) ފަހެ އޭނާ ބުންޏެވެ. މިޤުރްއާނަކީ އަސަރު ކުރުވަނިވި ސިޙުރެއްކަމުގައިމެނުވީ ނުވެއެވެ.(24) މީ އާދަމުގެ ދަރިއެއްގެ ބަސްކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ.(25) ނިކަންހުރެ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާ ނަރަކައަށް ވައްދަވާނަމެވެ.(26)"
ކީރިތި ރަސޫލާ ގެ ސީރަތުގައި މިފަދަ ހާދިސާތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. ބަދުރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހުގައި ނަޖިދު ކަރައިގެ މުސްކުޅިއެއްކަމުގައި ހެދިގެން ޤުރައިޝުންނަށް ވާގިވެރިވާން އިބިލީސް އައިސް އުޅެނިކޮށް އުޑުން މަލާއިކަތް ބޭކަލުން އެހަނގުރާމައިގައި ބައިވެރިވި މުސްލިމުންގެ މަދަދަށްޓަކައި الله سبحانه وتعالى ފޮނުއްވިތަން، އިބިލީހަށް ފެނުނުކަމުގައިވެސް ސީރަތުގައި ސާބިތުވެއެވެ. މިހާދިސާއާއި މިނޫންވެސް ހާދިސާތަކުން الله سبحانه وتعالى ގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، އެކަލާނގެ ވޮޑިގެންވާކަމުގެ ހެކިތައް ވަރަށް ފުރިހަމައަށް ލިބެއެވެ.
ނ) ނަފްސުތަކުގައިވާ ހެކިތައް
الله سبحانه وتعالى އިންސާނުން އުފައްދަވާފައިވަނީ އެންމެ ފުރިހަމަ ސޫރައިގައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ (التغابن: 3)
މާނައީ: "އަދި ތިޔަބައިމީހުން ޞޫރަކުރައްވައި، އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ޞޫރަ ރިވެތިކުރެއްވެވިއެވެ." يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ (التين: 4) އަދިވެސް ވަޙީކުރެއްވެވިއެވެ. މާނައީ: "ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނާ އެންމެ ރިވެތި ޞޫރައިގައި ހެއްދެވީމެވެ."
ނަފްސުތަކުގައިވާ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކަށްބަލައި ފިކުރުކުރުމަށް އަންގަވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ (الذاريات: 21)
މާނައީ: "އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުތަކުގައިވެސް ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކެއްވެއެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ވިސްނައި ނުބަލަނީހެއްޔެވެ؟"
އިންސާނާ އޭނާގެ ނަފްސާމެދު ވިސްނައިލުމުން، އެނަފްސަކީ ޢަޖައިބުން ފުރިގެންވާ ނަފްސެއްކަން އެނގޭނެއެވެ. ނަފްސުގެ ބޭރުފުށުގައިވަނީ ފުރިހަމަކަމާއި ރިވެތިކަމެވެ. އަދި އެހެން ހުރިހާ ޙައިވާނުންގެ ތެރެއިން ޚާއްޞަ ސިފަތައް އިންސާނާއަށް ދެއްވާފައިވާކަން ސާބިތުވެއެވެ. ހަމައެފަދައިން އިންސާނާގެ އެތެރެ ހަށީގައިވާ ނިޒާމުތަކާއި، އެނިޒާމުތަކުގެ ފުރިހަމަކަން މިއަދު ސައިންސްވެރީން ދަނީ ހޯދައި ކަޝަފުކުރަމުންނެވެ. މިފަދަ ފުރިހަމަ މަޚްލޫޤުންތަކެއް ލައްވާފައި ވުމުންވެސް ދޭހަވަނީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި އެއްކައުވަންތަކަމެވެ.
0 comments:
Post a Comment